“ Μην βροντοχτυπάς τις χάντρες....”
Το κομπολόγι ή κομπολόι, για άλλους ένα διακοσμητικό αντικείμενο, για κάποιους κάτι ανούσιο
και για άλλους αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς τους.
Στους ήχους του κομπολογιού, μπορούμε να ακούσουμε τους αναστεναγμούς από τα βάσανα
της ζωής, τους πόνους της χαμένης αγάπης, τις φωνές της χαράς και της επιτυχίας, το βουβό
δάκρυ της ξενιτιάς και πολλά πολλά άλλα συναισθηματικά ταξίδια, που μόνο σε μαγικά σταυροδρόμια
ονειρικών σταθμών υπάρχουν.Το κομπολόι επίσης, σίγουρα εκπέμπει ένα μόνιμο ευχαριστήριο άσμα
προς τον Αγάθωνα, τον Δημητριανάκη, τον Τσέρτο, αυτούς τους εξαιρετικούς εκφραστές του
ρεμπέτικου αλλά και σημαντικούς συλλέκτες του. Χάντρα χάντρα..και η ιστορία του περνάει από
δρόμους όπου οι ανθρώπινες στιγμές της καθημερινότητας, της γιορτής, της χαράς και της λύπης,
της περισυλλογής, συμπληρώνουν τις πολύχρωμες σελίδες της.Ουσιαστικά αποτελεί ένα παγκόσμιο
λαϊκό αντικείμενο.
Σύμφωνα με την έρευνα του ειδικού Τάσου Θωμαϊδη η ηλικία του φτάνει περίπου
στα 2800 χρόνια και το σπουδαίο είναι πως διατηρεί την ανεξαρτησία του, αφού ανήκει σε όλο τον
κόσμο χωρίς διακρίσεις σε εθνικότητες και κοινωνικές τάξεις. Ο εν λόγω ερευνητής, φίλοι αλλά
και η γράφουσα καταλήγουμε στο ίδιο συμπέρασμα, πως δηλαδή όσο περισσότερο το γνωρίζει
κανείς τόσο περισσότερο το ερωτεύεται. Η παράδοση, μας γυρίζει 2800 χρόνια περίπου πίσω, όταν
στην Βόρεια Ινδία ένας μαθητής κάποιου πνευματικού διδασκάλου, δεν ήξερε να μετράει και έπρεπε
να κάνει 108 προσευχές.Ο δάσκαλος για να τον βοηθήσει, τρύπησε 108 κουκούτσια και τα πέρασε
σ’ ένα σπάγκο δένοντάς τον στα δυο άκρα.Κάθε κουκούτσι αντιστοιχούσε σε μια προσευχή. Αυτό
το κατασκεύασμα ονομάστηκε γιρλάντα και έτσι άρχισε ο πολυποίκιλος δρόμος, του κομπολογιού.
Η γιρλάντα της προσευχής υπάρχει σχεδόν σε όλες τις θρησκείες του κόσμου. Κατά την παράδοση
περί το 1000 μ.Χ και κατά άλλες πηγές πολύ πριν, στο Άγιο Όρος οι μοναχοί έδεσαν σε ένα μάλ-
λινο σκοινάκι 103 κόμπους και στο σημείο που ενώνονταν οι δυο άκρες του κρέμασαν ένα σταυρουδάκι.
Αυτή την προσευχητική γιρλάντα την ονόμασαν δεητικό στεφάνι της Παναγίας αφού μέσω των κόμπων της έκαναν μόνιμή
δέηση....κόμπο λέγει κει προέκυψε το κόμπολόγι.Το 1453 μ.Χ, την μαύρη αυτή χρονολογία ,κατά
την υπουδούλωση οι Τούρκοι στρατιώτες κρατούσαν γιρλάντα προσευχής που την ονόμαζαν
Ντοουγιουμλού τεσμπίχ. Αυτή τη γιρλάντα αποτελούσαν 33 χάντρες και μια που ήταν κρεμασμένη
σαν τελείωμα στα δυο άκρα όπου δένονταν το σκοινί. Οι χάντρες διακόπτονταν ανά 11 από
ένα μικρό ροδελάκι, τον κόφτη.Έτσι ο προσευχόμενος είχε την ευκαιρία να σταματάει να λέει
προσευχές στις 11 και στις 22 χάντρες.Όταν έλεγε τρεις προσευχές σε κάθε χάντρα, συμπλήρωνε
τον αριθμό 99 όπου σύμφωνα με το Ισλάμ είναι οι χάρες του Αλλάχ. Οι στρατιώτες κρατούσαν
γιρλάντα από φτηνά υλικά ενώ οι αξιωματούχοι κεχριμπαρένια που είχε τον ρόλο της επίδειξης
δυνάμεως και εξουσίας. Κατά την αρχαιότητα υπήρχε γιρλάντα από κρυστάλλους με την οποία
μετρούσαν τις προσευχές στα Ελευσίνια μυστήρια.Αυτή η γιρλάντα ήταν περασμένη στο χέρι σαν
βραχιόλι και δεν τη χρησιμοποιούσαν στα δάχτυλα, γι’ αυτό πολλοί υποστηρίζουν ότι δεν θεωρείται
ο πρόδρομος του κομπολογιού (βέβαια πάντα υπάρχει ένα ερωτηματικό).
Οι Έλληνες γενικά, ως λαός εφευρετικός, ευαίσθητος και ανήσυχος πρόσθεσε στο τεσμπίχι (έτσι ονομαζόταν το
κομπολόι επί τουρκοκρατίας), τα δικά του χαρακτηριστικά. Έτσι αφήνετε το σκοινάκι κενό, ώστε
να μπορούν να παίζουν τις χάντρες, να τις χορεύουν και να τις στριφογυρνούν στα δάχτυλα. Το
όμορφο κατασκεύασμα σε κάθε κοινωνική τάξη έχει διαφορετικό ρόλο και σηματοδοτεί μύριες
καταστάσεις. Οι άνθρωποι της βιοπάλης, στις ελάχιστες στιγμές της ξεκούρασής τους κρατούσαν
και έπαιζαν το κομπολόι, ως τον τρόπο που τους χάριζε παρηγοριά. Οι ανεξάρτητοι, οι φιλελεύθεροι,
οι μπεσαλήδες, η ενταγμένοι στη “μάγκα, δηλαδή στην ένοπλη ανεξάρτητη ομάδα που πολέμησε τους
Τούρκους, η οποία χαρακτηριζόταν από αντιεξουσιαστική φιλοσοφία αλλά ουσιαστική ανεξαρτησία,
οι χάντρες που ήταν περασμένες στο σκοινί... Συμβόλιζαν την αυτονομία και την μπέσα. Ίσως η κατά-
ταξη του κομπολογιού στην αρνητική λίστα να προήλθε από τους “δήθεν” και τους “ψευτόμαγκες”
οι οποίοι χτυπούσαν τις χάντρες για να δείξουν δύναμη, καθώς επίσης να κάνουν αισθητή την
παρουσία τους. Τα χρόνια άλλαξαν, οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες διαφοροποιήθη-
καν....οι ψευτόμαγκες έπαψαν να κυκλοφορούν κι οι χάντρες δεν ακούγονταν, αντίθετα με τους
ανθρώπους της βιοπάλης που μετρούσαν χάντρα -χάντρα τους καημούς τους.
Οι κατασκευαστές των κομπολογιών, χρησιμοποιούσαν υλικά ανάλογα με τις απαιτήσεις των πελατών. Οι πλούσιοι
ήθελαν υλικά αυθεντικά και ακριβά -επίδειξη πλούτου, οι συλλέκτες σπάνια, ο απλός λαός δεν
έδινε σημασία στο υλικό αλλά στη χρήση. Στο βιβλίο “ΧΑΝΤΡΑ -ΧΑΝΤΡΑ ΤΡΑΓΟΥΔΩ” της
ΛΕ.ΦΙ.ΚΟ ( Λέσχης Φίλων Κομπολογιού) περιγράφεται η πολλαπλή δυναμική του αντικειμένου
για το οποίο γίνεται λόγος.... Από προσευχητάρι και αγχολυτικό έως έργο τέχνης και ατραπός
δημιουργικής φαντασίας.Ανάλογα με την εποχή προσαρμοζόταν και η χρήση του κομπολογιού
από τον άνθρωπο. Έτσι ρωγομετρούσαν, κρατούσαν, έπαιζαν το κομπολόι. Οι κεχριμπαρένιες
χάντρες δεν χτυπάνε, απλά αγγίζονται και στην βελουδένια υφή τους ανακαλύπτεις τα ταξίδια
της καρδιάς που δεν έκανες, τις ψυχές που έφυγαν αλλά παραμένουν κοντά σου, τα όνειρα που
δεν σταματούν...σε αντίθεση με τις ευτελείς χάντρες οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν από τους
ανθρώπους του υπόκοσμου, για να κάνουν θόρυβο και έτσι να γίνεται αισθητή η παρουσία τους..
όμως αυτοί έμαθαν τις μετέπειτα γενιές να “παίζουν κομπολόι” γιατί επινόησαν το χτύπημα και
όλα τα άλλα ακροβατικά του κομπολογιού, στα δάχτυλα.
Σε καμιά περίπτωση το πανέμορφο
αντικείμενο, που ζωντανεύει στους συναισθηματικούς και ευαίσθητους χαρακτήρες δεν αποτελεί
οιωνό του υπόκοσμου και δεν πρέπει να υποστηρίζεται αυτή η άποψη. Η αλήθεια είναι πως ανήκε
στα παρεξηγημένα είδη όπως το μπουζούκι αλλά και το ρεμπέτικο. Εκτός από το προαναφερόμενο
βιβλίο της ΛΕ.ΦΙ.ΚΟ οι πληροφορίες μου προέρχονται και από τα λεγόμενα δυο συγγενικών μου
προσώπων που αν ζούσαν θα ξεπερνούσαν τον αιώνα!!από αυτά τα πρόσωπα κληρονόμησα την αγάπη για το κομπολόι. Με κάποιους στίχους για το
κομπολόγι, κλείνει αυτή η διαδρομή...
“ απ’ το κομπολόι μου λείπουν κάτι χάντρες και το καλοσκέφτηκα να κρεμάσω άνδρες...”
“θα πετάξω το ρολόι και θα πάρω κομπολόι, να μετράω τους καημούς και τους αναστεναγμούς..”
“μικρό κομπλογάκι μου σε είχα το μεράκι μου..”
“ πες μου κομπολογάκι μου, τον πόνο τον καημό σου..”
“ τα παλιά τα κουτσαβάκια σαν κρατούσαν κομπολόι..”
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου