Το μικρό ταξίδι που άρχισε με τον ναό του Αγίου Δημητρίου στου Ψυρρή, συνεχίζεται με έναν άλλο σπουδαίο ναό, την Παναγία τη Χρυσοκαστριώτισσα. Τα ιερά προσκυνήματα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας είνα πάρα πολλά και το καθένα φέρει τη δική του σημαντική ιστορία αλλά και τους μύθους. Είναι μνημεία αλλά και χώροι λατρείας οι οποίοι κυριολεκτικά δίνουν χρώμα στο ιστορικό κέντρο.
Η Παναγία η Χρυσοκαστριώτισσα είναι ένας ναός στους πρόποδες της Ακρόπολης (στις βόρειες υπώρειες αυτής),πάρα πολύ κοντά στο Μοναστηράκι αλλά και στους Αέρηδες (αρχαιολογικός χώρος Ρωμαϊκής Αγοράς), καθώς και στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων.Για την ακρίβεια στέκει αγέρωχη αιώνες στην οδό Θρασυβούλου 9 και Αλιμπέρτη.
Σύμφωνα με πληροφορίες από βιβλία και έντυπα της παλιάς Αθήνας καθώς και από θρησκευτικές πηγές η χρονολογία του ναού είναι ο 12ος αιώνας και χτίστηκε στη θέση ενός αρχαίου ιερού που ανήκε στη θεά Εστία. Ο αρχιτεκτονικός του τύπος είναι η μονόκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική.Βέβαια από την αρχική μορφή του ναού δεν έχουν διατηρηθεί πολλά στοιχεία. Υπέστη φθορές και μεγάλες ζημιές σύμφωνα με τους ειδικούς λόγω χρόνων αλλά και στη χρονική περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Περί της ονομασίας!
Όπως συνηθίζεται για την ονομασία διάφορων χώρων και ναών διατυπώνονται πολλές απόψεις μέσα από πληροφορίες, μαρτυρίες και θρύλους, αλλά συνήθως επικρατεί μια.
Έχω διαβάσει ότι το όνομα ανήκει σε μια οικογένεια που έφερε το επίθετο Καστριώτη σε συνδυασμό με το γεγονός ότι συνόρευε με το Κάστρο δηλαδή την Ακρόπολη. Υπάρχει κι άλλη πιο πιθανή εκδοχή που θέλει το 1204 με την κατάκτηση από τους Φράγκους, να μεταφέρεται η εικόνα της Παναγίας της Αθηνιώτισσας από τον Παρθενώνα, στον εν λόγω Ναό. Λέγεται πως η ονομασία ήταν και Καστριώτισσα.
Σε κάποια παρελθοντικά έντυπα που είχα ανακαλύψει σε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο υπάρχει αναφορά σχετικά με τον αρχαιολόγο Πιττάκη όπου περιγράφει ότι μπροστά από την εικόνα της Παναγίας πριν από την Ελληνική Επανάσταση "εξεκαίετο εξαιρέτως άσβεστος λύχνος ακοίμητος..". Ήθελαν την Χρυσοκαστριώτισσα προστάτιδα των ασθενών βρεφών και παιδιών, σύμφωνα πάλι με γραφόμενα του κ. Πιττάκη. Οι πιστοί τιμούσαν την Παναγία και παρόλο που μετά την Επανάσταση δεν είχε σκεπή, δεν έπαυαν να πηγαίνουν για να ανάβουν το καντήλι της.
Στις άγνωστες σελίδες των θρύλων.
Έμεινε μέσα από τους θρύλους ότι οι Χριστιανοί έφερναν την εικόνα από την Ακρόπολη για να την προστατεύσουν αλλά αυτή γύρναγε πάλι στο Κάστρο.
Επίσης μπροστά στον φόβο των βασανιστηρίων από τον εχθρό κατά τα δύσκολα χρόνια, οι μητέρες πετούσαν τα μωρά από από το Κάστρο αλλά η Παναγία τα έσωζε.
Εορτή
Κάποτε η γιορτή της Παναγίας, η πανήγυρις όπως λέγεται ήταν στις 23 Αυγούστου όπου τιμάται η Απόδοση της Κοίμησης της Θεοτόκου και χαρακτηριστικό του εορτασμού ήταν η λιτανεία που λάμβανε χώρα γύρω από τα τείχη του Κάστρου και η συμμετοχή του κόσμου ήταν πάρα πολύ μεγάλη. Μετά τη δεκαετία του 1970 ο εορτασμός καθιερώθηκε και γίνεται στις 15 Αυγούστου.
Η Χρυσοκαστριώτισσα είναι ακόμη ένας ναός της ιστορικής και γραφικής συνοικίας της Πλάκας όπου ξεχωρίζει για τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας καθώς και των Χριστουγέννων.
