Ανοίγει το ΤΡΙΩΔΙΟ κι ο εορταστικός κύκλος συνεχίζεται.

Συχνά αναφέρω την ξεχωριστή αύρα, το χρώμα, τις γεύσεις, τα συναισθήματα που μας χαρίζει ο εορταστικός κύκλος της Ορθοδοξίας. Δεν υπάρχει χρονική περίοδος του χρόνου, που να μην εορτάζουμε. Έτσι βρισκόμαστε σε μια κατάσταση η οποία πάντα έχει να αναμένει, τα έθιμα της κάθε εορτής. Η θρησκευτική παράδοση, μαζί με τη λαϊκή παράδοση, τα έθιμα και τις δοξασίες που έχουν ρίζες στην αρχαιότητα και τη μυθολογία πολλές φορές, παρουσιάζουν το σπάνιο σε τέχνη και κάλλος, υφαντό! Πως θα ήταν άραγε η καθημερινότητά μας, δίχως τις εορτές; Αυτή η σκέψη, μου ερχόταν στο νου από παιδί κι ακόμη περισσότερο, σε τούτους τους καιρούς, που τα ρεύματα...μόνο με γκρίζο θέλουν να βάφουν τις μέρες μας, που προσπαθούν να παρουσιάζουν την πορεία της φύσης, ως λανθάνουσα και να καταλύουν θεσμούς, οι οποίοι έσωσαν και γλύτωσαν την ανθρωπότητα, αιώνες τώρα...από σκληρά δεινά.

Περάσαμε το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων, με το ελπιδοφόρο μήνυμα της Θείας Γέννησης, τα κάλαντα, τα νόστιμα φαγητά, τα μελωμένα γλυκίσματα, τους Καλικάντζαρους και τα καμώματά τους, τα στολίδια, τις ευχές , τη διασκέδαση και το καλωσόρισμα του Νέου Χρόνου. Αγκαλιάσαμε τον χειμώνα, του θυμώσαμε και λίγο διότι κρατά τη διάρκεια της νύχτας πιο μεγάλη από την ημέρα και τώρα έρχεται η ώρα για τα γλυκά αεράκια της άνοιξης,όπου θα προετοιμαστούμε για  την Ανάσταση!

Ανοίγει το Τριώδιο λοιπόν φέτος, την Κυριακή στις 25 του Φλεβάρη. Όταν άκουγα αυτό τον όρο στα παιδικά μου χρόνια, ζωγράφιζα στη σκέψη μου τα καρναβάλια από τη μια κι απ' την άλλη, στ' αυτιά μου ηχούσαν οι καμπάνες των Χαιρετισμών κι όλου του καταπληκτικού διαστήματος που ξεκινάει, αφού η εκκλησία ήταν πάρα πολύ κοντά στο σπίτι μου κι ο αδερφός μου ψάλτης με μοναδική φωνητική ικανότητα.

Πιστεύω στη μεγαλοσύνη της ψυχής, που μπορεί να βιώνει τον παλμό των εορτών. Το Τριώδιο,αυτό το χρονικό διάστημα έχει για αφετηρία του στην Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου.Τερματίζει στο Μεγάλο Σάββατο κι αποτελεί την προετοιμασία των Ορθοδόξων για το Άγιο Πάσχα. Επίσης, αποτελεί την επίσημη  έναρξη των αποκριάτικων δρώμενων. 

Είναι αλήθεια, ότι πολλοί δεν γνωρίζουν τι ακριβώς σημαίνει η λέξη Τριώδιο. Τριώδιο, είναι το ομώνυμο εκκλησιαστικό βιβλίο, που περιέχει όλους τους ύμνους οι οποίοι ψάλλονται κατά την περίοδο που προανέφερα και περιλαμβάνεται στα όριά του. Αυτοί οι ύμνοι έχουν τρεις ωδές κι όχι εννέα όπως οι υπόλοιποι.

Οι τρεις πρώτες εβδομάδες του Τριωδίου, αποτελούν την προετοιμασία αυτών που ακολουθούν τη θρησκευτική μας παράδοση, για τη νηστεία της Σαρακοστής.

Κάθε Κυριακή του Τριωδίου, έχει κι από ένα βαθύ νόημα, καθοριστικό  για τη γενικότερη επίγεια πορεία μας.

Πρώτη Κυριακή, του Τελώνη και Φαρισαίου.

Είναι μια προτροπή για τους Χριστιανούς, ώστε να αποφεύγουν την έπαρση (Φαρισαίος) και να 'ναι ταπεινοί (Τελώνης). Αλήθεια, αν αξιοποιήσουμε τα λόγια της ημέρας, θα δούμε ότι η έπαρση που οδηγεί στην αλαζονεία, ουσιαστικά βασανίζει και ταλαιπωρεί τον εσωτερικό κόσμο.

Δεύτερη Κυριακή, η Κυριακή του Ασώτου.

Σε αυτή την Κυριακή, διδάσκεται - μεταδίδεται η αξία και η σημασία που έχουν για εμάς τους ίδιους, η μετάνοια καθώς και η συγχώρηση. Είναι καλό για τον εαυτό μας και τη ζωή μας, να μιμηθούμε τον Άσωτο. Με άλλα λόγια, αν κάνουμε την αυτοκριτική μας, θα δούμε, σε ποιον δημιουργήσαμε κάποιο πρόβλημα, ποιον στενοχωρήσαμε και τότε επέρχεται η μετάνοια, όπου μας ξαλαφρώνει, μας ανοίγει τα φτερά για γαλανούς καθάριους ουρανούς.

Τρίτη Κυριακή, η Κυριακή της Απόκρεω.

Αυτή η Κυριακή είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού,στην κρίση που θα πραγματοποιηθεί, αλλά και στη χριστιανική αγάπη, την αληθινή, τη γνήσια, την ανιδιοτελή.

Η ονομασία της οφείλεται, στο ότι αποτελεί την τελευταία μέρα όπου μπορούν (όσοι όπως προανέφερα ακολουθούν την τακτική της νηστείας) να φάνε κρέας, καθόσον η εβδομάδα που ακολουθεί είναι η Τυρινή και τότε επιτρέπονται στη διατροφή τα τυροκομικά προϊόντα τα αυγά , τα ψάρια. Μάλιστα αυτή την εβδομάδα συνηθίζεται να φτιάχνουμε  τυρόπιτες και  γαλατόπιτες.

Πολύ σημαντικό για τους ζώντες και τους τεθνεόντες είναι το Σάββατο πριν από την τρίτη Κυριακή, το επονομαζόμενο Ψυχοσάββατο. Αυτό το Σάββατο, όπως και τ' άλλα Ψυχοσάββατα , καθιερώθηκαν από την Εκκλησία, ως μια ευκαιρία προσευχής και δέησης, για όλους όσους δεν έχουν οικείους ώστε να τους μνημονεύουν, γι' αυτό και πάμε στους ναούς κόλλυβα. Όμως αποτελεί ένα όμορφο έθιμο, καθόσον οι περισσότεροι ετοιμάζουν κόλλυβα για τους δικούς τους, που ταξίδεψαν για την αιωνιότητα. Άλλωστε, για όποιον πιστεύει στις ψυχές και στη δύναμη της προσευχής, είναι χαρά κι όχι λύπη.

Τέταρτη Κυριακή, η Κυριακή της Τυροφάγου

Σ' αυτή την Κυριακή, γίνεται αναφορά στην εξορία των πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο. Το εξαιρετικό μήνυμα της μέρας είναι, να νηστεύουν οι Χριστιανοί, δίχως να αυτοπροβάλονται, να συγχωρούν και να προσπαθούν να έχουν ζωή με αρετές και ελεημοσύνη.  Η συγχώρεση χαρίζει σε εμάς τους ίδιους, την ανακούφιση και την ηρεμία, γι' αυτό έχει μεγάλη σημασία. Επίσης πραγματοποιείται, ο εσπερινός της συγγνώμης, δηλαδή πλησιάζουν οι πιστοί, ο ένας τον άλλον και τον ιερέα, ζητώντας συγχώρεση. Πιστεύω ότι είναι ένας τρόπος (θρησκευτικό έθιμο) για να φέρουν τον καθένα στη θέση, του να σκεφτεί, τη δύναμη της συγχώρησης.

Και έτσι φθάνουμε στο τριήμερο της Αποκριάς όπως το ονομάζουμε, με τα καρναβάλια, τα μασκαρέματα, τους χορούς και τους χαρταετούς να συμβολίζουν τα όνειρα και τον πόθο μας, ώστε να πραγματοποιηθούν. 

Καθαρά Δευτέρα, όπου η άνοιξη έχει στήσει τρελό χορό, με το τραπέζι μες στα σαρακοστιανά χρώματα κι εδέσματα. Η αρχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής , μια χρονική περίοδος που καλούμαστε μέσα από περισυλλογή να περάσουμε στη Μεγάλη Εβδομάδα - ότι ιερότερο για τη Χριστιανοσύνη αλλά και για την ελληνική φύση-  να ανεβούμε τον Γολγοθά και να καρδιοχτυπήσουμε χαρούμενα στην Ανάσταση, να αναγεννηθούμε, να ονειρευτούμε και να πιστέψουμε στην αιωνιότητα της ψυχής.

"Η υψηλότερη μορφή της άνοιξης που ξέρω: 

μια ελληνική Μεγάλη Εβδομάδα» Γ. Σεφέρης

Εύχομαι ολόψυχα σε όλους που ευλαβούνται αυτές τις μέρες,

ευλογημένο Τριώδιο με περισσυλογή και σύνεση.

Εύχομαι σε όλους,καλές Απόκριες με την ελληνική παράδοση σε πρώτη θέση.

Με αγάπη

Σοφία Δ. Αγραπίδη

Στρκός Σ.Ξ ε.α - Συγγραφέας

Τι ονομάζεται Τριώδιο;

Άνοιξε το Τριώδιο!γνωστή φράση, αλλά λίγοι γνωρίζουν που αναφέρεται και τι σημαίνει.

Τριώδιο ονομάζεται το ομώνυμο εκκλησιαστικό βιβλίο, στο οποίο περιλαμβάνονται ύμνοι που ψάλλονται στις εκκλησίες την περίοδο που ξεκινάει, κάθε χρόνο την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου.

Oι συγκεκριμένοι ύμνοι, έχουν τρεις ωδές, αντίθετα με τους άλλους εκκλησιαστικούς ύμνους που έχουν εννέα ωδές. Έτσι το βιβλίο ονομάστηκε Τριώδιο και στη συνέχεια η χρονική περίοδος. Σύμφωνα με τις θρησκευτικές ιστορικές πηγές, οι ύμνοι του Τριωδίου, είναι δημιουργήματα του 5ου έως τον 15 αιώνα μ.Χ.

Χειρόγραφα του εν λόγω εκκλησιαστικού βιβλίου σώζονται από τον 10ο αιώνα. Για πρώτη φορά το Τριώδιο, τυπώθηκε στα ελληνικά το 1522 μ.Χ  στη Βενετία.

Το χρονικό διάστημα , στο οποίο αναφέρεται το Τριώδιο, αποτελείται από δέκα εβδομάδες. Αρχίζει από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου και ολοκληρώνεται με το  Μεγάλο Σάββατο.

Αυτό το διάστημα συμπεριλαμβάνει τις Απόκριες (τρεις πρώτες εβδομάδες), τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή (έξι εβδομάδες) και  τη Μεγάλη Εβδομάδα.

 

 ΟΙ ΚΥΡΙΑΚΕΣ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ

 

ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΑΠΟΚΡΕΩΝ

 

Κάθε Κυριακή από αυτήν την περίοδο, έχει μια ξεχωριστή σημασία για τους Χριστιανούς. Προσωπικά πιστεύω πως τα μηνύματα που υπενθυμίζονται, δεν χρησιμεύουν μόνο στους Χριστιανούς. Περιέχουν ιδέες που αν τις ακολουθούσαμε, ο κόσμος θα ήταν καλύτερος.

Η πρώτη, η Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου θυμίζει στους Χριστιανούς  πως η ταπεινότητα είναι η αρετή, ακολουθώντας τον Τελώνη και όχι η υπερηφάνεια που είχε ο  Φαρισαίος.

Η δεύτερη, η Κυριακή του Ασώτου, τονίζει  τη μεγάλη αξία της μετάνοιας και τον ψυχικό πλούτο  της συγχωρήσεως.

Πριν από την τρίτη Κυριακή είναι το ονομαζόμενο Ψυχοσάββατο, για το οποίο θα κάνω ξεχωριστή αναφορά.

Κατά την τρίτη Κυριακή, την Κυριακή της Απόκρεω, γίνεται αναφορά στη Δευτέρα Παρουσία και στη χριστιανική αγάπη.

Η τέταρτη, η Κυριακή της Τυροφάγου, αναφέρεται στην εξορία των πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο.  

 

   ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

 

Η πέμπτη, η Κυριακή  της Ορθοδοξίας (Α΄Νηστειών)
Η έκτη, Κυριακή των  Β΄Νηστειών (Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά)
Η έβδομη, Κυριακή της  Σταυροπροσκυνήσεως (Γ΄Νηστειών)
Η όγδοη, Κυριακή των  Δ΄Νηστειών (Οσ. Ιωάννου της Κλίμακος)
Η ένατη, Κυριακή των  Ε΄Νηστειών (Οσ. Μαρίας της Αιγυπτίας) και
Η δέκατη, Κυριακή των Βαΐων.

Η πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου ονομάζεται Προφωνή ή Προφωνέσιμη, επειδή παλιά προφωνούσαν,διαλαλούσαν δηλαδή την αρχή των απόκρεων, επίσης αμόλυτη ή απολυτή, επειδή τότε οι ψυχές των πεθαμένων βγαίνουν από τον Κάτω Κόσμο κι έρχονται στον Επάνω.

Επίσης τρώμε όλες τις μέρες αυτά που θέλουμε, δίχως να τηρείται η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής.

 

Η δεύτερη εβδομάδα του Τριωδίου ονομάζεται Κρεατινή ή της Κρεοφάγου ή Κρεατοφαγίας, γίνεται «κατάλυσις εις πάντα» όλες τις ημέρες εκτός της Τετάρτης και της Παρασκευής. Την Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας στην Ελλάδα έχουμε το έθιμο της Τσικνοπέμπτης  σύμφωνο με το οποίο καταναλώνονται ψητά κρεατικά, καθόσον μετά από τρεις ημέρες αρχίζει ουσιαστικά η νηστεία. Η εβδομάδα τελειώνει με το Ψυχοσάββατο. 

 

Η τρίτη εβδομάδα του Τριωδίου ονομάζεται της Τυροφάγου ή Τυρινής και όλες τις ημέρες γίνεται κατάλυση στα γαλακτοκομικά, στο αυγό, στα ψάρια, στο λάδι.

 

Η τέταρτη εβδομάδα  αρχίζει με την Καθαρά Δευτέρα όπου αποτελεί την έναρξη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Η Καθαρά Δευτέρα συνδέεται με υπέροχα έθιμα όπου θα ασχοληθώ εκτενέστερα σε ειδικό αφιέρωμα. Την Κυριακή της Αποκριάς είναι η τελευταία ημέρα που τρώμε κρέας έως την Κυριακή του Πάσχα.

 

Περί νηστείας με την ευκαιρία της αρχής του Τριωδίου 

 

Η  αξία της νηστείας είναι σημαντική αρκεί να συνειδητοποιήσουμε το αληθινό, το βαθύ της νόημα κι όχι αυτό που θέλουν οι θρησκόληπτοι...η νηστεία δεν πρέπει να γίνεται με τάσεις επίδειξης. Επίσης ότι πρέπει η ζωή μας να χαρακτηρίζεται από συγχώρεση (να αφήνουμε περιθώριο και για τις σκέψεις του άλλου), αρετές και ελεημοσύνη.

Η νηστεία έχει το νόημα της εγκράτειας από κάθε τι που κάνει κακό στην ψυχή μας. Δεν αρκεί ο περιορισμός των τροφών. Δεν έχει νόημα να μη φάμε κρέας αλλά να τρώμε μεγάλες ποσότητες υποκατάστατων τροφών. Ο περιορισμός στο φαγητό θα είναι πολύ καλό για την ψυχική μας ευφορία, όταν συνδυάζεται με περιορισμό σε λάθη και πάθη.

Παλιότερα την Κυριακή του Τριωδίου, ξεκινούσαν οι εορταστικές εκδηλώσεις για τα καρναβάλια και τις απόκριες γενικότερα. Σήμερα σε πολλά μέρη, ξεκινούν αμέσως μετά τις εορτές του 12ημέρου....δε συνηγορώ μ' αυτήν την τακτική.
Με υγεία, χαρά, πνευματική αγαλλίαση, μετάνοια, συγχώρεση, αυτοκριτική, να διανύσουμε την περίοδο του Τριωδίου.