Με τη γεύση των εορτών που πέρασαν!

 

 

Όλα στη ζωή μας είναι ένας μικρός ή μεγάλος κύκλος..ακόμη κι αυτή, η ίδια η ζωή. Όλα έχουν αρχή και τέλος, εκτός απ' την ψυχή, εκτός απ' την αγάπη που ταξιδεύουν για πάντα, στην αιώνια πορεία. Γι' αυτό επισκέπτονται συνεχώς το ανθρώπινο βασίλειο.. με τα κοτσύφια την άνοιξη και τις κατακόκκινες παπαρούνες, με τα κοχύλια και τα φιλήματα των κυμάτων το καλοκαίρι, με τα κυκλάμινα και το ουράνιο τόξο του φθινοπώρου, με τις χιονονιφάδες, τις ανεμώνες, το παγερό άγγιγμα του χειμώνα και τον απίστευτα όμορφο ουρανό του πρωί και βράδυ.

Έτσι συμβαίνει με τις αγαπημένες εορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.

Κάθε φορά που ολοκληρώνεται ένας κύκλος, ένα ταξίδι, σκέφτομαι ότι τελικά η προετοιμασία  είναι το ανεκτίμητο διάστημα, αυτό που δημιουργεί συναισθήματα χαράς και γλυκιάς προσμονής. Γνωστό θα μου πείτε..αλλά και πάλι θα το αναφέρω, απλά γιατί ανήκει στις αγαθές σκέψεις, στην αγνή ομορφιά που μας χαρίζει η δυνατότητα να ζούμε την επανάληψη. Κάτι που τονίζω είναι ότι δεν πρέπει να περιγράφουμε βαριεστημένα τις μέρες μας λέγοντας "τα ίδια και τα ίδια" καθόσον πολλοί θα ήθελαν να επαναλαμβάνουν τις καταστάσεις της καθημερινότητας αλλά δεν πρόλαβαν.Ας είμαστε ευγνώμονες.

Αρχές Νοεμβρίου όσοι ασχολούμαστε με τον εθελοντισμό,προγραμματίζουμε τη συμμετοχή μας σε διάφορες δράσεις, καταστρώνουμε τα σχέδια των επισκέψεων σε εορταγορές για φιλανθρωπικούς σκοπούς καθώς και για προστασία ζώων και περιβάλλοντος, επισκεπτόμαστε μουσεία και πολιτιστικούς φορείς για να έχουμε ιδία άποψη για χριστουγεννιάτικα ενθύμια, γούρια κτλ. 

Λίγο αργότερα έρχεται η συζήτηση με τους οικείους μας για τις μέρες των εορτών και τον εκκλησιασμό αυτών, για τα δωράκια, για τον στολισμό που όλο κάτι καινούριο έχει.Μόλις φθάνει ο Δεκέμβριος ήδη η διακοσμητική προετοιμασία ξεκινάει με ένα πολύ καλό καθάρισμα λίγο πριν στηθεί το δέντρο.Άλλοι το βγάζουν από το πατάρι ή την αποθήκη, κάποιοι κόβουν κλάρες από κυπαρίσσια, άλλοι περιμένουν να έρθουν οι έμποροι με τα έλατα. Στους τελευταίους εξ ανάγκης , τα τρία τελευταία χρόνια ανήκουμε και εμείς..έτσι με πολύ χαρά μέσα Δεκεμβρίου αφού το σπίτι είναι έτοιμο, φέρνουμε το έλατο από το Πεδίον του Άρεως.

Απερίγραπτη αίσθηση όταν με τη συνοδεία χριστουγεννιάτικων τραγουδιών από τη συλλογή των δίσκων βιννυλίου ο στολισμός ξεκινάει, διαρκώντας αρκετά...αφού εκτός από το έλατο στολίζεται και όλο το σπίτι.Πόσο μακρινά μας φαίνονται κάθε φορά, τα προηγούμενα Χριστούγεννα..αλλά και πόσο κοντά είναι!!!Φροντίζουμε να λαμβάνει χώρα ,Σάββατο αυτή η βραδιά ώστε να μην υπάρχουν σχολικές ή άλλες υποχρεώσεις..κι έτσι στο τέλος, να ανάβουν τα φωτάκια και το τσαγερό με μείγμα μπαχαρικών και κόκκινο ιβίσκο..να αποτελεί το ποτό όπου θα ευχηθούμε για όλους.

Η κάθε μέρα από τις εορτές περιλαμβάνει το δικό της χρώμα που γίνεται από το θρησκευτικό γεγονός της ημέρας, τα δρώμενα, τα έθιμα, τα πρόσωπα που θα συναντήσουμε. Η ανεκτίμητη αξία σε όλα βρίσκεται στην αίσθηση γαλήνης που μένει στην ψυχή μας..

Η διαπίστωσή μου όλα τα χρόνια που θυμάμαι τον εαυτό μου είναι πως..αληθινές γιορτές δίχως την ενθύμηση των θρησκευτικών γεγονότων δεν γίνονται.Τα γεγονότα αυτά μαζί με τα έθιμά μας είναι που κάνουν εκτός από το χρώμα και της  γεύση των ημερών εντελώς ξεχωριστή. Είναι η ταπεινή Φάτνη που φέρνει τον επαναπροσδιορισμό στις σκέψεις μας, το λαμπερό αστέρι που φωτίζει την ψυχή μας, όπως το φως του καντηλιού στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη..αλλά και τα διηγήματά του που κάθε χρόνο διαβάζουμε μπροστά από το δέντρο...τις ώρες που ξαναγινόμαστε παιδιά γιατί δίχως αυτά τα ευτυχισμένα διαλείμματα ...θα ήταν όλα ψυχρά και άγευστα. 

Διαβάζουμε ακόμη την ιστορία του Σκρουτζ, τα παραμύθια του Άντερσεν, τα λόγια του Κόντογλου, ξεφυλλίζουμε το Εδεσματολόγιον της Σμύρνης με πλήρη αναφορά στο Δωδεκαήμερο σε εκείνα τα νοικοκυριά, σε εκείνες τις γειτονιές...Είναι όλα τα σπουδαία για εμένα βιβλία που φέρουν την υπογραφή του Ανδρέα (του μεγάλου μου αδερφού που έφυγε το 2019) αλλά και τις άπειρες αναμνήσεις που ενίσχυσαν τον χαρακτήρα μου και θα με συνοδεύουν για πάντα.

Κάθε βράδυ στις εορταστικές μέρες, όταν μένουμε με τη θαλπωρή από τα φωτάκια του δέντρου, του μικρού χριστουγεννιάτικου χωριού, του καρουζέλ παρελαύνουν όλα τα Χριστούγεννα και οι Πρωτοχρονιές της ζωής μου, μαζί πολυαγαπημένα πρόσωπα που πλέον συνεορτάζουν μαζί μας από τη δική τους διάσταση..Τα Χριστούγεννα που ήμουν παιδί και η φωνή του Ανδρέα ήταν σαν να κατέβαινε απ΄ τον ουρανό ψάλλοντας " Η Παρθένος σήμερον...", η γεύση απ΄ το χριστόψωμο της μάνας μου που ποτέ δεν έφυγε από κοντά μου..Παρόλο που πολλές γιορτές τις πέρασα σε επώνυμους χώρους...ανεξίτηλες μνήμες αποτελούν τα παιδικά μου χρόνια με την ξυλόσομπα, το κυπαρισσένιο δέντρο, τις κατασκευές από τα γυαλιστεριά χαρτόνια, τις προχριστουγεννιάτικες βόλτες στο ΜΙΝΙΟΝ με την θεία Αθηνά και τη Γιούλα μου, την λατρεμένη μου ξαδέρφη, το νεοκλασσικό στην πλατεία Αμερικής της θείας θέτιδος και τον θείο τον γιατρό που με γέμιζαν  πρωτόγνωρα δώρα για την εποχή, αργότερα τις υπέροχες γιορτές στου Γκύζη με την αδερφή μου, τα ανίψια μου, την πολυαγαπημένη μου θεία Πέπη...Πιο πρόσφατα σχετικά..μια ανεπανάληπτη αλλαγή του χρόνου με τη νεογέννητη Μαριλίζα, μια κούκλα μιγαδούλα που κέρδισε το φλουρί κι άλλα πολλά..Για πολλά χρόνια η παραμονή της Πρωτοχρονιάς γινόταν σπίτι μας με εξαιρετικούς φίλους και απίστευτο γέλιο!

Αν και δύσκολα τα δυο χρόνια για την παγκόσμια κοινότητα, αξιωθήκαμε και πάλι να έρθουμε στο τέλος των εορτών όπου θα ξεστολίσουμε...για να ετοιμαστούμε για τις Απόκριες, μετά για το Πάσχα (υγεία να έχουμε). Βρισκόμενοι σε αυτούς του δύστοπους καιρούς δεν θα συγκρίνω την κατάσταση με το άνετο και ελεύθερο παρελθόν αλλά με τον περασμένο χρόνο όπου οι γιορτές ήταν μελαγχολικές κι η αγορά νεκρή.Έτσι, ας είμαστε ευχαριστημένοι που φέτος βιώσαμε το εορταστικό κλίμα καλύτερα..ας προσπαθούμε κι ας ευχόμαστε ώστε το Φως το αληθινό να παραμείνει κοντά μας..

Η γεύση των εορτών αποτελείται από τα όμορφα συναισθήματα που φωλιάζουν στην καρδιά μας και της δίνουν δύναμη για να ανταπεξέρχεται στις χειμωνιάτικες καταιγίδες! Είναι η  ελπίδα ενός καλύτερου μέλλοντος, είναι η αναγέννηση που μας οδηγεί σε καλύτερα μονοπάτια, είναι η αγάπη όπου ντύνει την ψυχή μας με κάθε λογής άνθη για να έχουμε να ραίνουμε τους καημούς του κόσμου, των συνανθρώπων που μαστίζει η κάθε ασθένεια, η ανέχεια...

Εύχομαι σε όλους με υγεία, χαρά και αισιοδοξία να γευτούμε ξανά και για χρόνια πολλά το αγγελόσταλτο Δωδεκαήμερο!

H Φάτνη των Χριστουγέννων.

 

Σύμ

 

Φάτνη  ή παχνί, ονομάζεται μια κατασκευή που βρίσκεται συνήθως στον στάβλο και χρησιμοποιείται για το τάισμα των ζώων.

 Σύμφωνα με τη θρησκευτική μας παράδοση (για τους Χριστιανούς) ο Χριστός γεννήθηκε σ' ένα στάβλο και η φάτνη αποτέλεσε την κούνια που τον φιλοξένησε για τις πρώτες ώρες της ζωής του.

Έτσι,η φάτνη έχει αποκτήσει συμβολικό νόημα που περικλείει την αληθινή αγάπη, την αναγέννηση της ανθρωπότητας και όλα όσα σηματοδοτεί η γέννησή Του.

Καθιερώθηκε από την Ιταλία όπως αναφέρουν αρκετές πηγές, να βρίσκεται κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο.Κάποιες δεκαετίες πριν η φάτνη ήταν από χαρτί με πολύ ωραία χρώματα όπου απεικονίζονταν το Θείο βρέφος, ο Ιωσήφ, η Παναγία,οι τρεις Μάγοι, άγγελοι, τα ζώα. Αργότερα είναι κατασκευές έγιναν από διάφορα υλικά όπως ξύλο, πηλό, πλαστικό.

 

Προσωπικά πιστεύω ότι είναι όμορφο έθιμο, αποτελεί τη Θεία αναπαράσταση. Σε πολλές εκφάνσεις της ζωής, σε διάφορες επετείους και εορτές οι αναπαραστάσεις έχουν σπουδαία θέση. Η φάτνη συνδέει το δέντρο και τα λαμπιόνια με το βαθύ και καθοριστικό νόημα για την ανθρώπινη κοινωνία, διαφορετικά θα αποτελούσαν μια απλή διακόσμηση.

 

 

Εδώ και αρκετά χρόνια βέβαια έχουμε αντιληφθεί τη διαφοροποίηση στο θέμα της φάτνης και εν συνεχεία των Χριστουγέννων. Αρκετοί μεγάλοι φορείς στα δέντρα τους στη θέση τη φάτνης τοποθετούν ταράνδους, πακέτα με δώρα ή ότι άλλο.

Ο Ουμπέρτο Έκο στο βιβλίο του " Χρονικά μιας ρευστής κοινωνίας" , στο κεφάλαιο "Ο τάρανδος και η καμήλα" το 2006, αναφέρει " ότι  η απομάκρυνση από τη φάτνη οφείλεται σε μια υπερβολή του politically correct και παρατίθεται το παράδειγμα πολλών σχολείων που δεν τη βάζουν πια, για να μη θίξουν τις ευαισθησίες των παιδιών διαφορετικού θρησκεύματος" και συνεχίζει " Όσον αφορά τα σχολεία, ακόμα κι αν το φαινόμενο ήταν περιορισμένο, θα ήταν κακό σημάδι,διότι το σχολείο δεν πρέπει να παραμερίζει τις παραδόσεις, αλλά να τις σέβεται όλες. Αν θέλει να συμβιώσουν ειρηνικά παιδιά διαφορετικών εθνοτήτων, πρέπει να επιτρέψει στο καθένα τους να κατανοήσει τις παραδόσεις των άλλων" καταλήγοντας.. " Επομένως, τα Χριστούγεννα πρέπει να υπάρχει φάτνη και στις σημαντικές επετείους άλλων θρησκειών ή εθνικών ομάδων να επιδεικνύονται τα δικά τους σύμβολα και τελετουργικά αντικείμενα. Έτσι τα παιδιά θα πληροφορούνταν την πολλαπλότητα των διαφόρων παραδόσεων και δοξασιών, το καθένα τους θα συμμετείχε κατά κάποιο τρόπο στη γιορτή των άλλων...".

Διατηρώντας τα ήθη και τα έθιμα, ζούμε όμορφα το παρόν και σχεδιάζουμε για το μέλλον..Δεν είμαι υπέρ βάναυσων εθίμων...Αλλά η φάτνη πιστεύω πως μόνο εικόνα αγάπης δίνει, μια αγάπη για την οποία πολλοί μιλάμε, λίγoi αντιλαμβανόμαστε κι ακόμη λιγότεροι έχουμε σαν θεμέλιο στη ζωή μας. Από παιδί περίμενα τις μέρες αυτές για να τοποθετήσω τη φάτνη στο δέντρο μας, για να ακούω από τη μάνα μου  ιστορίες από τη δική της εποχή, να μου διαβάζει τα χριστουγεννιάτικα διηγήματα του Παπαδιαμάντη και να φτιάχνω απίστευτες εικόνες στη σκέψη μου.

Ας μην καταστρέφουμε τα μοναδικά συναισθήματα αυτών των ημερών..Τα στοιχεία του τεχνητού ανθρώπινου παράδεισου, τα έχουμε καθημερινά.

Με τις ευχές μου για όμορφα, αληθινά Χριστούγεννα και μια Νέα Χρονιά όπου η ανθρωπότητα θα ζήσει ωραιότερες μέρες, όπου η ζωή θα βρει πιο φυσιολογικούς ρυθμούς.

ΟΙ ΓΙΟΡΤΙΝΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ.

 Όλη η βιβλιογραφία καθώς και τα γραπτά της λαογραφίας, που αναφέρονται στο Δωδεκαήμερο στη Μικρά Ασία γενικά, παρουσιάζουν μια πολύ πλούσια εθιμολογία. Γινόταν ένα συναπάντημα των χριστιανικών εθίμων καθώς και παγανιστικών, στο θέμα της έλευσης του Νέου Χρόνου και στα "αναμενόμενα" από αυτόν.

 Το απόγευμα της παραμονής των Χριστουγέννων, τα παιδιά με τουμπελέκια, σιδερένια τρίγωνα, σήμαντρα και φαναράκια κρεμασμένα σε κοντάρια, πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν τα κάλαντα.Η ατμόσφαιρα στις γειτονιές πλημμύριζαν από τις παιδικές φωνούλες, που μαζί με τα κάλαντα διέδιδαν την αισιοδοξία και την αγάπη παντού. Οι νοικοκυρές τους έδιναν χρήματα

 (παράδες), ξηρούς καρπούς και φοινίκια (μελομακάρονα). Έλεγαν και οι μεγάλοι τα κάλαντα, κρατώντας ένα φωτισμένο χειροποίητο από χαρτί ή ξύλο καραβάκι, του οποίου το μήκος κάποιες φορές έφτανε και τα τρία μέτρα.

 Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά,

πρώτη γιορτή του χρόνου.

Για βγείτε, δείτε, μάθετε,

όπου Χριστός γεννάται.

Γεννάται κι ανατρέφεται

με μέλι και με γάλα.

Το μέλι τρώγουν άρχοντες,

το γάλα οι αφεντάδες......και τελείωναν με το "Και εις έτη πολλά. Και του Χρόνου να 'στε καλά.

 Μέρες πριν τα Χριστούγεννα, οι νοικοκυρές άρχιζαν την προετοιμασία των σπιτιών.Μοσχοβολούσαν οι γειτονιές από το άσπρισμα και τις μπουγάδες. Για τον κυρίως στολισμό χρησιμοποιούσαν καραβάκι ενώ οι κάτοικοι του Πόντου συνήθιζαν να στολίζουν δέντρο.Το δέντρο αυτό είχε χρυσοβαμμένες κουκουνάρες, μανταρίνια κι άλλους καρπούς, βαμβάκι για χιόνι, χρυσαφιές καραμέλες. Δίπλα από το δέντρο, ξεχώριζε το τραπέζι της Παναγίας όπως το έλεγαν.΄Έστρωναν με το καλύτερο τραπεζομάντηλο ένα τραπέζι που είχε επάνω μια εικόνα της Παναγίας και τις πιατέλες με τα γλυκά των ημερών. Ήταν οι μέρες γλυκές, οι μαχαλάδες μοσχοβολούσαν από τις λαμαρίνες που πηγαινοέφερναν οι νοικοκυρές στους φούρνους για να ψήσουν γλυκά και φαγητά. Και τι δεν έφτιαχναν εκείνες οι γυναίκες!Σαραγλί, μπακλαβάδες, φοινίκια, κουραμπιέδες, σεκέρ λουκούμια, κανταϊφια, ψητό γουρουνόπουλο, σέλινο με κρέας, σαρμάδες..

 Στην Καππαδοκία καθώς και σε άλλες περιοχές, κάποιες ημέρες πριν τα Χριστούγεννα, άρχιζαν τα "γουρουνοσφαξίματα". Το χοιρινό ανήμερα γινόταν ψητό με χυμό νεράντζι.Απαράβατος κανόνας ήταν το χριστουγεννιάτικο τραπέζι να αρχίζει με σούπα από βραστό.

 Κυλούσαν οι μέρες σ' ένα κλίμα θαλπωρής, ανταλλαγής ευχών, επισκέψεων, και έφτανε η παραμονή της πρωτοχρονιάς.Την παραμονή το βραδάκι πάλι οι μαχαλάδες ζωντάνευαν από τις χαρούμενες παιδικές φωνούλες που τραγουδούσαν τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα.

Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά,

ψιλή μου δεντρολιβανιά

κι αρχή καλός μας χρόνος,

εκκλησιά με τ' άγιο θρόνος..

Σ' αυτό το σπίτι που 'ρθαμε

πέτρα να μην ραγίσει

Κι ο νοικοκύρης του σπιτιού

χίλια χρόνια να ζήσει...

 Τα σπίτια στη Σμύρνη, έκαναν μια ιδιαίτερη προετοιμασία για να υποδεχτούν τον Άγιο Βασίλη. Στόλιζαν ένα τραπέζι που επάνω τοποθετούσαν ξηρούς καρπούς και γλυκά. Επίσης οι νοικοκυρές ράντιζαν με ξηρούς καρπούς το σπίτι κι έλεγαν "Κάλαντα του καλού σκαίρα και πάντα και του χρόνου .Ανήμερα, όλη η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία και ο πατέρας έπαιρνε μαζί του ένα ρόδι, που το έσπαζε στο κατώφλι του σπιτιού ή πίσω από την πόρτα όταν επέστρεφαν, λέγοντας "καλημέρα και εις έτη πολλά".

Ἐδιναν μεγάλη σημασία στο θέμα του ποδαρικού για τη Νέα Χρονιά. Έκαναν ποδαρικό πατώντας ένα σίδερο και έλεγαν " σίδερο πάνω, σίδερο κάτω, σίδερο οι άνθρωποι που είναι μέσα, σίδερο η μέση μου, σίδερο το κεφάλι  μου". Ο νοικοκύρης έκανε το σταυρό του, σταύρωνε με το μαχαίρι τρείς φορές την πίτα και έκοβε τόσα κομμάτια, όσα ήταν τα μέλη της οικογένειας. Το πρώτο κομμάτι πάντα, ήταν του Χριστού, ακολουθούσε της Παναγίας, του Αγίου Βασιλείου, του σπιτιού και του φτωχού. Είχαν μια ακόμη όμορφη συνήθεια που ήθελε κομμάτια από τη βασιλόπιτα μαζί με ξηρούς καρπούς, να τα αφήνουν στις δημόσιες βρύσες της πόλης , ώστε να τα παίρνουν οι φτωχοί.Κατόπιν επέστρεφαν στο σπίτι αμίλητες,με το νερό της βρύσης, έτσι ώστε όλο το χρόνο να τρέχουν τα αγαθά στο σπίτι.

 Το πρωτοχρονιάτικο τραπέζι κατά τα έθιμα, απαιτούσε κόκκορα κοκκινιστό στην κατσαρόλα, κεμπάπ με ρύζι, και φαγητά με ρύζι ώστε ο καινούριος χρόνος να είναι γεμάτος από χαρές που θα ριζώσουν..

 Οι περιγραφή των γιορτινών ημερών συνεχίζονται, με όλη την ομορφιά που είχαν τα έθιμα στη Σμύρνη.Τις παραμονές των Θεοφανείων, οι εικασίες, οι παραδόσεις, οι μυθοπλασίες για τους καλικάντζαρους, ήταν τόσο αγαπητές στα παιδιά..που περίμεναν από τους μεγαλύτερους με ανυπομονησία, άλλες φορές με χτυποκάρδι φόβου, κάπου - κάπου με χωρατά, να τις ακούσουν.

 Κυρίως οι παππούδες και οι γιαγιάδες, καλούσαν τα εγγόνια τους και άρχιζαν την αφήγηση για τα μικρά, αποστεωμένα, κακάσχημα και μαυριδερά όντα με τα πεταχτά δόντια που όλο έτρεχαν, φώναζαν, τραγουδούσαν και γκρίνιαζαν. Τους έλεγαν πως αν δεν θυμιάτιζαν την παραμονή των Χριστουγέννων, αυτά τα απαίσια δημιουργήματα θα κατέβαιναν από την καμινάδα με σκοπό να ταλαιπωρήσουν όλη την οικογένεια.Το δωδεκαήμερο έκλεινε με την εκκλησία, τον αγιασμό των υδάτων, τον αγιασμό του σπιτιού από τον ιερέα της ενορίας...Αφήνοντας τις γιορτές  οι οικογένειες..σχεδίαζαν τα επόμενα σχέδια που περιείχαν τη Σαρακοστή με όλα τα σχετικά.

ΧΑΡΟΥΜΕΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ!!Ο ΝΕΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΝΑ ΣΗΜΑΝΕΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΜΑΣΤΙΖΕΤΑΙ.