Ναός Αγίας Αικατερίνης στην Πλάκα.

Ένας από τους ιστορικούς και πανέμορφους ναούς της Αθήνας, είναι η Αγία Αικατερίνη στην Πλάκα, που περικλείεται από τις οδούς Χαιρεφώντος, Λυσικράτους, Γαλανού και Γκούρα

Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, έχει χτιστεί επάνω σε ερείπια αρχαίου Ιερού της Άρτεμης.

Έχει κοινό ρυθμό με το Ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος που βρίσκεται στην οδό Κυδαθηναίων. Ανήκουν στον τύπο του απλού τετρακιόνιου εγγεγραμμένου σταυροειδούς βυζαντινού ρυθμού.

Η στέγαση του κεντρικού τμήματος, πριν την επισκευή του, εξωτερικά και εσωτερικά σχημάτιζε σταυρό. Η μαρμάρινη Αγία Τράπεζα στηρίζεται σε ενεπίγραφο κομμάτι στύλου της κλασικής εποχής.

Ανεγέρθηκε στο δεύτερο τέταρτο του 11ου αιώνα (1025-1050).  Το 1839,  έγιναν προσθήκες στη βόρεια, νότια και δυτική πλευρά, οπότε χρειάστηκε, για την επικοινωνία των πιστών, να ανοιχθούν και δίοδοι στους τοίχους, διότι ήταν σχεδόν ερειπωμένη από τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Ελληνική Επανάσταση το 1821. Ο τρούλος του ναού επισκευάστηκε το 1927 και είναι ελαφρώς ψηλότερος.

Ο ναός ήταν αφιερωμένος στους αγίους Θεοδώρους, αλλά στις 19 Φεβρουαρίου 1767, επειδή η εκκλησία ήταν σχεδόν μισοερειπωμένη, ο μητροπολίτης Αθηνών Βαρθολομαίος, με τη μεσολάβηση του Σιναΐτη πρωτοσυγκέλλου Ιωνά και με τη συγκατάθεση των προυχόντων, την χάρισε στο μοναστήρι της Άγιας Αικατερίνης του Όρους Σινά, ως Μετόχι, προκειμένου να μένουν σ’ αυτό όσοι Σιναΐτες πατέρες έρχονταν στην Αθήνα. 

Ο Ιωνάς επισκεύασε την εκκλησία, και στα εγκαίνια που τέλεσε ο παραπάνω μητροπολίτης, αφιερώθηκε στην προστάτιδα του Σινά Αγία Αικατερίνη. Ανάμνηση του γεγονότος ότι παλαιότερα ήταν αφιερωμένος στους Αγίους Θεοδώρους αποτελεί η ασημένια εικόνα, που βρίσκεται στο τέμπλο, δίπλα (αριστερά) από αυτή της Αγίας. Οι Σιναΐτες με τον καιρό αγόρασαν και παρακείμενες εκτάσεις, συνολικής έκτασης 4 περίπου στρεμμάτων. Αυτοί φύτεψαν και τους φοίνικες, που υπάρχουν ακόμα στο προαύλιο της εκκλησίας. 

Εδώ εκκλησιαζόταν μετεπαναστατικά ο στρατηγός Μακρυγιάννης, ο οποίος έμενε εκεί κοντά (στη γωνία των οδών Μακρυγιάννη και Διάκου), είχε μάλιστα στην Άγια Αικατερίνη τοποθετήσει και τρεις εικόνες που προόριζε για την ιδιόκτητη εκκλησία της Αγίας Τριάδας της Χρυσοσπηλιώτισσας, που σχεδίαζε να χτίσει στο περιβόλι του σπιτιού του. 

 

 

 Στην εκκλησία της αγίας Αικατερίνης, ακόμα, εφημέρευσε ο Μάρκος Τσακτάνης (1883-1924), ο οποίος ίδρυσε το πρώτο Κατηχητικό Σχολείο στην Εκκλησία της Ελλάδος, και διακόνησε ο κατόπιν Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας.

  Στη εκκλησία φυλάσσονται, τέλος, ιερά λείψανα που έφεραν πρόσφυγες από τη Μ. Ασία.Στο δυτικό προαύλιο στη ρωμαϊκή εποχή λειτουργούσαν λουτρά. Στην άκρη του σώζονται αρχαίοι κίονες και επιστύλιο.

Στοιχεία από τη σελίδα της Αρχιεπισκοπής.

Οι ιστορικοί ναοί του κέντρου της Αθήνας, αποτελούν ανεκτίμητο θησαυρό. 

Οφείλουμε να τους σεβόμαστε και να τους προστατεύουμε.

 

Χρόνια πολλά για την ονομαστική εορτή!!

Ιερά προσκυνήματα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας. Παναγία Χρυσοκαστριώτισσα.

 

 

Το μικρό ταξίδι που άρχισε με τον ναό του Αγίου Δημητρίου στου Ψυρρή, συνεχίζεται με έναν άλλο σπουδαίο ναό, την Παναγία τη Χρυσοκαστριώτισσα. Τα ιερά προσκυνήματα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας είνα πάρα πολλά και το καθένα φέρει τη δική του σημαντική ιστορία αλλά και τους μύθους. Είναι μνημεία αλλά και χώροι λατρείας οι οποίοι κυριολεκτικά δίνουν χρώμα στο ιστορικό κέντρο.

Η Παναγία η Χρυσοκαστριώτισσα είναι ένας ναός στους πρόποδες της Ακρόπολης (στις βόρειες υπώρειες αυτής),πάρα πολύ κοντά στο Μοναστηράκι αλλά και στους Αέρηδες (αρχαιολογικός χώρος Ρωμαϊκής Αγοράς), καθώς και  στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων.Για την ακρίβεια στέκει αγέρωχη αιώνες στην οδό Θρασυβούλου 9 και Αλιμπέρτη.

 

 

Σύμφωνα με πληροφορίες από βιβλία και έντυπα της παλιάς Αθήνας καθώς και από θρησκευτικές πηγές η χρονολογία του ναού είναι ο 12ος αιώνας και χτίστηκε στη θέση ενός αρχαίου ιερού που ανήκε στη θεά Εστία. Ο αρχιτεκτονικός του τύπος είναι η μονόκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική.Βέβαια από την αρχική μορφή του ναού δεν έχουν διατηρηθεί πολλά στοιχεία.  Υπέστη φθορές και μεγάλες ζημιές σύμφωνα με τους ειδικούς λόγω χρόνων αλλά και στη χρονική περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

 Περί της ονομασίας!

 Όπως συνηθίζεται για την ονομασία διάφορων χώρων και ναών διατυπώνονται πολλές απόψεις μέσα από πληροφορίες, μαρτυρίες και θρύλους, αλλά συνήθως επικρατεί μια.

 Έχω διαβάσει ότι το όνομα ανήκει σε μια οικογένεια που έφερε το επίθετο Καστριώτη σε συνδυασμό με το γεγονός ότι συνόρευε με το Κάστρο δηλαδή την Ακρόπολη. Υπάρχει κι άλλη πιο πιθανή εκδοχή που θέλει το 1204 με την κατάκτηση από τους Φράγκους, να μεταφέρεται η εικόνα της Παναγίας της Αθηνιώτισσας από τον Παρθενώνα, στον εν λόγω Ναό. Λέγεται πως  η ονομασία ήταν και Καστριώτισσα.

 Σε κάποια παρελθοντικά έντυπα που είχα ανακαλύψει  σε  ένα παλαιοβιβλιοπωλείο υπάρχει αναφορά σχετικά με τον αρχαιολόγο Πιττάκη όπου περιγράφει ότι μπροστά από την εικόνα της Παναγίας πριν από την Ελληνική Επανάσταση "εξεκαίετο εξαιρέτως άσβεστος λύχνος ακοίμητος..".  Ήθελαν την Χρυσοκαστριώτισσα προστάτιδα των ασθενών βρεφών και παιδιών, σύμφωνα πάλι με γραφόμενα του κ. Πιττάκη. Οι πιστοί τιμούσαν την Παναγία και παρόλο που μετά την Επανάσταση δεν είχε σκεπή, δεν έπαυαν να πηγαίνουν για να ανάβουν το καντήλι της.

 

Στις άγνωστες σελίδες των θρύλων.

Έμεινε μέσα από τους θρύλους ότι οι Χριστιανοί έφερναν την εικόνα από την Ακρόπολη για να την προστατεύσουν αλλά αυτή γύρναγε πάλι στο Κάστρο.

Επίσης μπροστά στον φόβο των βασανιστηρίων από τον εχθρό κατά τα δύσκολα χρόνια, οι μητέρες πετούσαν τα μωρά από από το Κάστρο αλλά η Παναγία τα έσωζε.

 Εορτή

Κάποτε η γιορτή της Παναγίας, η πανήγυρις όπως λέγεται ήταν στις 23 Αυγούστου όπου τιμάται η Απόδοση της Κοίμησης της Θεοτόκου και χαρακτηριστικό του εορτασμού ήταν η λιτανεία που λάμβανε χώρα γύρω από τα τείχη του Κάστρου και η συμμετοχή του κόσμου ήταν πάρα πολύ μεγάλη. Μετά τη δεκαετία του 1970 ο εορτασμός καθιερώθηκε και γίνεται στις 15 Αυγούστου.

Η Χρυσοκαστριώτισσα είναι ακόμη ένας ναός της ιστορικής και γραφικής συνοικίας της Πλάκας όπου ξεχωρίζει για τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας καθώς και των Χριστουγέννων.

Ιερά Προσκυνήματα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας.Άγιος Δημήτριος Ψυρρή.

 

  

 

 

 

Από αυτό το αφιέρωμα ξεκινάει ένα ταξιδάκι στα ιερά προσκυνήματα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας με πληροφορίες και στοιχεία από διάφορες έντυπες πηγές,με φωτογραφίες από την οικογενειακή συλλογή, με σκέψεις πολλές φορές που γεννιούνται από τους αιώνες που κουβαλούν . Είναι κάτι που ήθελα εδώ και χρόνια να πραγματοποιήσω αλλά τίποτα δεν γίνεται εάν δεν έρθει η κατάλληλη ώρα.

 

 

                                                                 

 Ως αφετηρία έχουμε τον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου που βρίσκεται στην ιστορική συνοικία Ψυρρή, λόγω της πρόσφατης εορτής του και καθόσον εντελώς απρογραμμάτιστα βρέθηκα εκεί στον μεθεόρτιο εσπερινό.

 

 

 

Αν ακολουθήσουμε τη διαδρομή για του Ψυρρή από την οδό Παλλάδος (οδός Αθηνάς, πολύ κοντά στην Ευριπίδου) ή από την οδό Ευριπίδου μέσω της μικρότερης οδού Αγίου Δημητρίου θα βρεθούμε στον εν λόγω Ναό. Για την ακρίβεια ο Άγιος Δημήτριος με τη μεγάλη, περιποιημένη, πανέμορφη αυλή βρίσκεται στην παλαιά πόλη των Αθηνών και στο νοτιοδυτικό της κέντρο. Σε ένα γενικότερο πλαίσιο ο Άγιος Δημήτριος βρίσκεται μεταξύ του Δημαρχείου της πόλεως και της πασίγνωστης Πλατείας Μοναστηρακίου.

Ως έτος ίδρυσης του εν λόγω Ναού φέρεται να είναι το 1845 όταν βασιλιάς ήταν ο Όθωνας, ο Πρίγκηπας της βαυαρικής οικογενείας των Wittelsbach.Σύμφωνα με τις σχετικές πληροφορίες εκεί που χτίστηκε ο Ναός, προϋπήρχε άλλος που κανείς δεν γνωρίζει τον λόγο για τον οποίο κατεδαφίστηκε. Ο γνωστός Αθηναιογράφος Δημήτριος Καμπούρογλου γράφει ότι το σημερινό προσκύνημα, ονομάστηκε Άγιος Δημήτριος ο νέος, αφού στον εσωτερικό χώρου του Ναού υπήρχε  μια νέα εικόνα του Αγίου, όρθιου , νέου στην μορφή, με θώρακα και δόρυ σαν αυτή που βρίσκεται στο ψηφιδωτό της Θεσσαλονίκης κι όχι έφιππου όπως συνηθίζεται.

 

 

 Η ενορία υπήρχε πριν να γίνει η Αθήνα πρωτεύουσα της Ελλάδος, από την εποχή του Ναυπλίου δηλαδή (1834). Ανήκε στις οκτώ ενορίες της πόλεως και για αρκετά χρόνια ήταν καθεδρικός ναός πριν να πάρει την ονομασία η μεγαλοπρεπής εκκλησία Αγία Ειρήνη της οδού Αιόλου.

 Σύμφωνα με άλλες πηγές , ανοικοδομήθηκε το 1845, με ειδικές εργασίες μεγέθυναν τον κυρίως ναό αλλά και τον τρούλο το 1901, το 1912 εμπλουτίστηκε ο διάκοσμος.Το φυλλάδιο του Αγίου Δημητρίου αναφέρει ότι οι αγιογραφίες , οι διακοσμήσεις των τοίχων, των θόλων, του τρούλου και του τέμπλου έγιναν από τα μέσα της δεκαετίας 1900-1910 και ολοκληρώθηκαν την επόμενη δεκαετία 1920 - 1920. Όμως οι κυρίως ανακαινίσεις του Ναού έγιναν το 1937 και το 1949 μετά από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

 

 Ο Ναός ανήκει στα αντιπροσωπευτικά δείγματα της νεοελληνικής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, έχει κατά μήκος των πλαγίων πλευρών του που εκτείνεται ο γυναικωνίτης, μεγάλα παράθυρα. Είναι επιμήκης, σταυρεπίστεγος με τρούλο.

 Η εν λόγω εκκλησία είχε τεράστια ρόλο μετά την Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, όπου άνοιξε την αγκαλιά του σε πολλές οικογένειες προσφύγων (πόσο πικρό να ονομάζονται πρόσφυγες οι Έλληνες που ζούσαν απέναντι και ήρθαν στην πατρίδα τους...). Το φιλανθρωπικό έργο του Ναού σύμφωνα με πληροφορίες συνεχίζεται.

                      Φωτ. Στον περίβολο βρίσκουν καταφύγιο γατούλες τις οποίες περιποιείται 

το προσωπικό.

 

Τα παρεκκλήσια του Αγίου Δημητρίου.

 

 Η Αγία Κυριακή  μια πέτρινη εκκλησούλα που βρίσκεται στην οδό Αθηνάς 28.

 

Ο Άγιος Ιωάννης που βρίσκεται στην οδό Ευριπίδου.

 

Η Αγία Μαύρα που κατεδαφίστηκε προκειμένου να γίνει το έργο του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου.

 

Για κάθε ένα από τα παρεκκλήσια θα αναφερθώ κατά τη διάρκεια αυτού του οδοιπορικού.

 

 

 

 

 

 

 

 

Οι ναοί του ιστορικού κέντρου, φέρουν το βάρος ενός ανεκτίμητου πλούτου, ιστορικού, θρησκευτικού, πολιτιστικού..."βλέπει" κανείς την αρχοντιά αυτής της πόλης.

Το μνημείο των Αέρηδων στην Πλάκα.

Πριν από λίγες μέρες ξεκίνησα ένα ταξίδι πολιτισμού στην Πλάκα με ιστορικά στοιχεία, θρύλους, διάφορες πληροφορίες,φωτογραφίες. 

Όπως είχα γράψει το ταξίδι αυτό θα περάσει μέσα από τα ιστορικά μνημεία, κτίρια, εκκλησίες και όλα τα παρεμφερή που μας οδηγούν στη μαγεία, στην ιδιαίτερη αύρα αυτού του ευλογημένου τόπου.

Την αφετηρία αποτελεί το σημερινό κείμενο που είναι αφιερωμένο στο μνημείο των Αέρηδων ή Αέρηδες ή Πύργος των Ανέμων ή Ωρολόγιο του Κυρρήστου όπως είναι γνωστό.

Όλα τα στοιχεία είναι μέσα από πολλές πηγές και οι φωτογραφίες από τον απλό μου φακό καθώς και από πηγή του διαδικτύου χωρίς πνευματικά ή άλλα δικαιώματα.

Το μνημείο των Αέρηδων που βρίσκεται στον χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς, είναι ένα από τα πιο γνωστά στην Αθήνα για όσους επισκέπτονται την Πλάκα, καθόσον τριγύρω απλώνονται γραφικές ταβέρνες, πανέμορφα σπίτια μοναδικού ρυθμού, σπουδαία πνευματικά καταφύγια - εκκλησάκια, με άνετο εξωτερικό χώρο σαν μια μεγάλη πλατεία και υπέροχη άποψη προς τον Ιερό Βράχο.

Τριγύρω κατοικούσαν πολλές από τις οικογένειες της Αθήνας όπως κάποιου από τους υπουργούς του Όθωνα.

Σύμφωνα με τις πηγές αυτό το μνημείο, οι Αέρηδες, αποτελεί τον αρχαιότερο μετεωρολογικό σταθμό όλου του κόσμου. Μπορούσε να υπολογίζει τα καιρικά φαινόμενα αλλά και την ώρα.

Έργο του 1ου αιώνα π.Χ., του Ανδρόνικου από την Κύρρο της Μακεδονίας, ενός Έλληνα αστρονόμου.

Οι έμποροι που κατέφθαναν στην αγορά έπρεπε να γνωρίζουν την ώρα καθώς και τους ανέμους , αφού ήταν τα σημαντικά στοιχεία ώστε να ρυθμίζουν την κίνηση των εμπορευμάτων τους και να μπορούν να υπολογίσουν πότε θα φθάνουν στον τόπου που ήθελαν.

Σαν αρχιτεκτονική οι Αέρηδες είναι ένας μεγάλος οκταγωνικός πύργος 13,5 μέτρων και κάθε πλευρά μήκους 3,20μ. που έχει κατασκευαστεί από μάρμαρο Πεντέλης. Στη στέγη του βρισκόταν σε μορφή Τρίτωνα, ένας ανεμοδείκτης που όμως δεν υπάρχει, δεν σώζεται.

Αυτό που σώζεται και το έχουμε δει όσοι έχουμε επισκεφτεί τον χώρο ή έχουμε περάσει περιμετρικά σε κάποιον όμορφο περίπατο είναι οι οκτώ φτερωτοί ανάγλυφοι άνεμοι με τα σύμβολά τους,που βρίσκονται κάτω από το γείσο της σκεπής.

Είναι ο Βορρέας για τον βορρά, ο Καικίας για τον βορειοανατολικό, ο Απηλιώτης για τον ανατολικό, ο Εύρος για τον νοτιοανατολικό, ο Νότος για τον νότιο, ο Λιψ (Λίβας γνωστή και σήμερα η ονομασία) για τον νοτιοδυτικό, ο Ζέφυρος για τον δυτικό και τέλος ο Σκίρων για τον βορειοδυτικό.

Σύμφωνα με τους ειδικούς κάτω από τους ανέμους  υπήρχαν τα ηλιακά ρολόγια και στο εσωτερικό του Πύργου ήταν ένα υδραυλικό ρολόι όπου έτσι μπορούσαν να υπολογίζουν τα σχετικά για τις μέρες που δεν υπήρχε ήλιος.

Την περίοδο των χριστιανικών χρόνων οι Αέρηδες αποτελούσαν μια παλαιοχριστιανική εκκλησία (φαινόταν σε περιγραφή ανώνυμου περιηγητή) και για άλλους βαπτιστήριο κάποιας εκκλησίας από τη συνοικία ενώ ο εξωτερικός χώρος ήταν νεκροταφείο.

Τον 15ο αιώνα το μνημείο αναφέρεται από τον Κυριακό εξ Αγκώνος ως ναός του Αιόλου γι' αυτό και η ονομασία του κοντινότερου δρόμου.

Όταν έφυγε ο Βενετός Μοροζίνης, τον 18ο αιώνα, και η πόλη ανακαταλήφθηκε από τους Τούρκους το μνημείο κι όλος ο χώρος πήρε άλλη μορφή. Έγινε τόπος προσευχής δηλαδή τεκές,για τους Δερβίσηδες του Τάγματος των Μεβλεβήδων με την ονομασία τεκές του Μπραϊμη.

Αξίζει να αναφερθώ στην προσπάθεια κλοπής από τον Έλγιν.

'Εως το 1828 κάθε προσπάθεια κι όνειρο κλοπής των Αέρηδων από τον Έλγιν, είχε μεγάλη αντίσταση καθόσον οι Δερβίσηδες προστάτευαν τον ιερό τους τόπο. Στα σχέδιά του όπως αναφέρουν αρκετές πηγές ήταν να μεταφέρει όλο το κτίριο στη χώρα του.

Το 1843 αποτέλεσε τόπο φύλαξης αρχαιοτήτων και η αναστήλωση άρχισε αρκετά χρόνια αργότερα.

Επισκέψιμος ο Πύργος λόγω των προβλημάτων που είχε έγινε τον Αύγουστο του 2016.

Πολλοί πιστεύουν ότι η θέα προς τη γύρω περιοχή είναι ίδια από το εσωτερικό της αγοράς (χώρου που βρίσκεται ο Πύργος) όπως και έξω..όμως είναι κάτι εντελώς διαφορετικό γι' αυτό και αξίζει η περιήγηση του χώρου.