Η ελιά είναι ένα από τα πιο γνωστά δέντρα σε όλους μας όχι μόνο επειδή η πατρίδα μας φημίζεται για την καλλιέργειά του και την παραγωγή άριστης ποιότητας ελαιόλαδου, αλλά και γιατί το ελαιόδεντρο συνδέεται με τον πολιτισμό και την ιστορία του τόπου μας.
Από τη χρήση του φαγητού λόγω των πολλών ευεργετημάτων του έως το άναμμα του καντηλιού , το καθαρό πράσινο χρώμα δίνει ηρεμία, παραπέμπει σε μια ροή αιώνιας ομορφιάς.
Τα φύλλα των ελαιώνων σαν σπαθιά στέκουν ακοίμητοι φρουροί των αξιών αυτής της Χώρας και οι κορμοί...πόσα σχήματα, πόσους ρόζους, πόσες μορφές παρουσιάζουν!Τον ψίθυρό τους μόνο αν περπατήσει κανείς σε ελαιώνες μπορεί να αποκρυπτογραφήσει.
Μόνο εάν σταθεί στην ελιά της Θεάς Αθηνάς (που γεννήθηκε από την αντιπαλότητα Αθηνάς και Ποσειδώνα) επάνω στον Ιερό Βράχο θα δει μπροστά του την Ελληνική Μυθολογία να ξετυλίγεται και έτσι θα νιώσει πάλι την κρυφή ελπίδα για την ελευθερία των λαών..
Αν περάσουμε στα Ομηρικά χρόνια θα δούμε τον Οδυσσέα στη ρίζα της να οργανώνει με τη Θεά Αθηνά τη μνηστηροφονία.
Κι αν ταξιδέψουμε προς την Ολυμπία Γη θα ζήσουμε στην εποχή που μεταφυτεύτηκε από τις εκβολές του Ίστρου στην γαλήνια κοιλάδα του Αλφειού και έγινε αιώνιο σύμβολο νίκης, έγινε έπαθλο στους Ολυμπιακούς Αγώνες και πρώτος αθλοθέτης ήταν ο ημίθεος Ηρακλής. Από τότε τα σπαθωτά φύλλα στεφανώνουν με ξεχωριστή περηφάνια τα μέτωπα των νικητών σε μια διαδρομή ανάμεσα στους αιώνες.
Και τι έκσταση για τον ταξιδιώτη στην κοιλάδα του Πλείστου προς τους Δελφούς!!
Οι στίχοι που αφιερώθηκαν στην ελιά αποτελούν ύμνους για την υψηλής αξίας προσφορά της!
Και ποιος δεν την ύμνησε...ο Όμηρος, ο Πίνδαρος, ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής!!αλλά και στα νεότερα χρόνια ο Σικελιανός, ο Ρίτσος, ο Παλαμάς, ο Σεφέρης, ο Ελύτης.
Το ξεχωριστό αέναο φως του δέντρου αποτελεί από τότε που γεννήθηκε..πηγή έμπνευση σε όλες τις τέχνες, στη ζωγραφική, στη γλυπτική, στην αγγειογραφία, στην αργυροχρυσοχοΐα σε όλους τους καλλιτεχνικούς τομείς.
Αν σκεφτεί κανείς τη διαδρομή της στη ζωή μας θα διαπιστώσει ότι είμαστε συντροφιά από τη μέρα που γεννιόμαστε έως την ώρα του μεγάλου ταξιδιού...
Κωστής Παλαμάς
Η ελιά
Είμαι του ήλιου η θυγατέρα
Η πιο απ’ όλες χαϊδευτή
Χρόνια η αγάπη του πατέρα
Σ΄ αυτό τον κόσμο με κρατεί
Όσο να πέσω νεκρωμένη
Αυτόν το μάτι μου ζητεί.
Είμ’ η ελιά η τιμημένη
Όπου και αν λάχει κατοικία
Δε μ’ απολείπουν οι καρποί.
Ως τα βαθιά μου γηρατειά,
Δεν βρίσκω στην δουλειά ντροπή.
Μ’ έχει ο θεός ευλογημένη,
Και είμαι γεμάτη προκοπή.
Είμ’ η ελιά η τιμημένη.
Εδώ στον ίσκιο μου μ’ αποκάτω
Ήρθ’ ο Χριστός να αναπαυθεί
Κι ακούστηκ’ η γλυκιά λαλιά του
Λίγο προτού να σταυρωθεί.
Το δάκρυ του, δροσιά αγιασμένη,
Έχει’ ς τη ρίζα μου χυθεί.
Είμ’ η ελιά η τιμημένη.
Και φως πράστατο χαρίζω
Εγώ στην άγρια τη νύχτα.
Τον πλούτο πα δεν τον φωτίζω,
Συ μ’ ευλογείς φτωχολογιά.
Κι αν απ’ τον άνθρωπο διωγμένη,
Με φέγγω μπρος στην Παναγιά.
Είμ’ η ελιά η τιμημένη.
Λορέντζος Μαβίλης
Η Ελιά
Στὴν κουφάλα σου ἐφώλιασε μελίσσι,
γέρικη ἐλιά, ποὺ γέρνεις μὲ τὴ λίγη
πρασινάδα ποὺ ἀκόμα σὲ τυλίγει
σὰ νἄθελε νὰ σὲ νεκροστολίσει.
Καὶ τὸ κάθε πουλάκι στὸ μεθύσι
τῆς ἀγάπης πιπίζοντας ἀνοίγει
στὸ κλαρί σου ἐρωτάρικο κυνήγι,
στὸ κλαρί σου ποὺ δὲ θὰ ξανανθίσει.
Ὢ πόσο στὴ θανὴ θὰ σὲ γλυκάνουν,
μὲ τὴ μαγευτικὴ βοὴ ποὺ κάνουν,
ὁλοζώντανης νιότης ὀμορφάδες
ποὺ σὰ θύμησες μέσα σου πληθαίνουν·
ὢ νὰ μποροῦσαν ἔτσι νὰ πεθαίνουν
καὶ ἄλλες ψυχὲς τῆς ψυχῆς σου ἀδερφάδες.
Ιωάννης Πολέμης
Πατρίδα τα λιοτρίβια σου
Πατρίδα, τα λιοτρίβια σου
δουλεύουν νύχτα μέρα.
Με του λαδιού τη μυρωδιά
γεμίζουν τον αέρα.
Κι είν’ οι ελιές, Πατρίδα μου,
ακούραστες γριούλες.
Με τον καρπό τους τρέφουνε
παιδάκια και μανούλες.
Κι είν’ οι ελιές, Πατρίδα μου,
δέντρα ευλογημένα,
που στέκονται στον άνεμο
με τα κλαδιά απλωμένα.
*
Γιάννης Ρίτσος
Φεύγοντας απ’ τη Μονοβασιά
Πανάρχαιες ελιές, κούφιοι κορμοί συστραμμένοι·
το δύστυχο σταχτί· το καπνισμένο κίτρινο·
ίσκιοι των σύννεφων στους απέναντι λόφους.
Έρχεται υπάκουο το μακρινό, σε κοιτάει απ’ το πλάι·
ξεχνάς εκείνο που ‘θελες να του ζητήσεις· το χέρι σου
αφηρημένο περπατά στη μαλακιά ράχη του ζώου.
Ήταν αυτό; Και τι ήταν; Αντεστραμμένος χρόνος;
Οι γριές τυλίγουνε τα πόδια τους μ’ εφημερίδες,
τα δένουνε με σπάγκους. Προφυλάξεις, προφυλάξεις, –
ω, σιωπηλή διάρκεια· καθόμαστε χάμου στο χώμα
μ’ ένα καλάθι φραγκόσυκα, με το ’να παπούτσι του δρομέα, –
κι αυτή η επίμονη γυναίκα, η αποστεωμένη, η άγρια,
κάτω απ’ το δέντρο, μες στην πεισμωμένη λάμψη,
κρατώντας στα δυο χέρια της το απαρηγόρητο βρέφος.
Τότε ακριβώς ήταν που μάθαμε πως τίποτα δεν είχε χαθεί.
«Εις ελαίαν»
Κάλβος Ανδρέας
Α
«Σύμβολον της ειρήνης
χαίρ’ ευσχήμων ελαία!
Υπόθεσις της λύρας μου
να γίνεις, με αναγκάζει
η ευγνωμοσύνη.
Β
Πλουμισμένην σε βλέπω
χρυσοκάρπιμον δένδρον.
οι κλάδοι σου ξανθίζουσι
και τ’ άσπρα σου άνθη πίπτοντα
την γην στολίζουν.
Γ
Κερκυραίων είσαι πλούτος,
κι αν του καιρού η μανία
βάρβαρα συγχωρεί
τον εξολοθρευμόν σου
σ’ εσέ ’γω ελπίζω.
Δ
Η θεά της σοφίας
εις τους ανθρώπους χάρισμα
έδωσ’ εσέ, κι η Έρις
Θεών των αθανάτων
διά σου διελύθη.
Ε
Καλλιστέφανον σ’ έκραξαν
οι αθληταί εις τα Ολύμπια
ότι εκ σου στέφανα έπλεκον
κι ο νικητής τα εφόρει
Νίκης σημείον.
ΣΤ
Αι δε ρωμαίαι παρθένοι
ξανθοπλόκαμοι κόραι
με αειθαλείς τους βλαστούς σου
αντί ρόδων εκόσμουν
τους νεονύμφους.
Ζ
Ουράνιον ξύλον πάντοτε
σ’ ενόμισαν οι αρχαίοι.
Ο γεωργός τιμάς
και δώρα προσαπόκτιζε
δι’ εσέ πρεπόντως.
Η
Τώρ’ οι εμμανείς κι ανόητοι
τους βλαστούς σου που η φύσις
κι ο ιδρώς του εργάτου ανέθρεψε
της φλογός εις θυσίαν
άσπλαχνα κόπτουν.*
Θ
Ω προνόμιον μωρίας!
Α δυστυχείς κι ασύνετοι!
θέλει φθάσει καιρός
που οι στεναγμοί σας μάταιοι
θέλει απομείνουν.
Ι
Συ δ’ ευτύχει, ω ελαία!
Αφθόνως τους καρπούς σου
δίδε πάντα εις ημάς
και ’γω ευγνωμόνως πάλιν
θέλει σε υμνήσω.»
Οδυσσέας Ελύτης
(αποσπάσματα)
Εσείς στεριές και θάλασσες
τ’ αμπέλια κι οι χρυσές ελιές
............
Κομμάτι γης φτενό ζωσμένο
στην ξερολιθιά
όλο - όλο εφτά ελαιόδεντρα.
Ανεβαίνοντας τους ελαιώνες
για το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας.
Νίκος Καζαντζάκης
Οδύσσεια (Δ. 187-191)
Εύτυχες φέτο κλίβαζαν οι ελιές
χοντρό καρπό γεμάτες
κι ο νοικοκύρης κοκορεύεται,
χύνουν οι ελιές στο νου του,
τα πλήθια εντός του τρίζουν λιοτριβειά,
τα στάματα τρουλιάζουν,
κυλάει στις σκάφες τ' αγουρόλαδο
κι ο λιόζουμος αχνίζει
και τα βαθιά λαδογυαλοκοπούν
αραδιαστά πιθάρια.
Κώστας Βάρναλης
(απόσπασμα)
Ένας σου 'δινε ποτήρι
κι άλλος σου 'δινε ελιά
έτσι πέρασες γραμμή
της γειτονιάς τα καπηλειά.
Φυσικά η ελιά με τις ασημί και πράσινες ανταύγειες, η νεράιδα όλων των εποχών έχει θέση στη Δημοτική μας ποίηση.. Ακολουθεί ένα μικρό δείγμα..
"Πέρα στους πέρα κάμπους
που είναι οι ελιές
είναι ένα μοναστήρι
που πάνε οι κοπελιές"
-------------------------------------
" Έχεις δυο μάτια σαν ελιές
που ναι γιομάτα μαργιολιές".
------------------------------
"Ανάθεμά σας για ελιές, που να ξεριζωθείτε
πόσες αγάπες κάνετε μέχρι να μαζωχτείτε".
"Έλα πάρε το καλάθι όμορφή μου κοπελιά
κι εγώ θα βαστώ τη σκάλα ν' ανεβαίνεις την ελιά.
Σα γεμίσεις το καλάθι θα πιαστούμε στα φιλιά
και θα βγάλουμε το λάδι κάτω απ' την ελιά".
Περί ονομασίας.
Κότινος λέγεται η άγρια ελιά.
Μορίαι οι ιερές ελιές που συνήθως βρισκόντουσαν στον εξωτερικό χώρο ναών, γύρω από την Ακαδήμεια..πίστευαν ότι αυτές οι ελιές είχαν αποκοπεί ή πολλαπλασιαστεί από την ελιά της Ακρόπολης (Θεάς Αθηνάς).
Γενικά
Είναι αδύνατον σε ένα απλό αφιέρωμα να συμπεριληφθούν όλες οι πτυχές του τιμημένου δέντρου..Ομηρική Εποχή,στην Αρχαιότητα, στην Ιστορία γενικά, η θέση της στον πολιτισμό γενικότερα..Αιγαίο, Μεσόγειος,στον Χριστιανισμό, στην Ορθοδοξία, στον Ιουδαϊσμό κι άλλα πολλά, στη λογοτεχνία, στη ζωγραφική, στην παράδοση κτλπ..
Στις παροιμίες όπως
Για τους συμφεροντολόγους..
"Τρεις το λάδι, τρεις το ξύδι, τρεις και το λαδόξυδο" .
"Την ελιά τα χνώτα τ' ανθρώπου τη θρέφουνε" δηλαδή απαιτεί πολύ δουλειά κι ενασχόληση.
Στους σπουδαίους συμβολισμούς του όπως
την ειρήνη, την ευημερία, την παράκληση, τον εξαγνισμό, τον πλούτο, τη γονιμότητα, την ελπίδα και τη δύναμη καλ..
Στα έργα μεγάλων ζωγράφων.
Από τον πολυαγαπημένο Βαν Γκογκ " Ελιές σε ένα ορεινό τοπίο - 1889".
Καλή Χρονιά σε όλους με ευλογία, ευημερία, ειρήνη, δύναμη όπως όλοι οι συμβολισμοί του ιερού δέντρου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου