O Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης, ένα ξεχωριστό μνημείο.

 

Ένα ταξίδι στις ράγες της ιστορίας από την εποχή που δημιουργήθηκε η Θεσσαλονίκη έως τα πρόσφατα χρόνια.Έτσι χαρακτήρισα το μουσείο που λειτουργεί στο εσωτερικό του Λευκού Πύργου.

ΙΣΟΓΕΙΟ  "Ο ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ"

1ος ΟΡΟΦΟΣ "ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ"

2ος ΟΡΟΦΟΣ  "ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ"

3ος ΟΡΟΦΟΣ "ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ"

4ος ΟΡΟΦΟΣ "ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ"

5ος ΟΡΟΦΟΣ "ΤΟ ΤΕΡΠΝΟΝ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΩΦΕΛΙΜΟΥ"

6ος ΟΡΟΦΟΣ "ΓΕΥΣΕΙΣ"

ΕΞΩΣΤΗΣ ΜΕ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΘΕΑ!!

 

 Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης είναι κτίσμα του 15ου αιώνα. Στη θέση που βρίσκεται υπήρχε ένας βυζαντινός πύργος στη συμβολή του ανατολικού με το θαλάσσιο τείχος.Το ύψος του φτάνει τα 33,90 μ. και αποτελείται από το ισόγειο, έξι ορόφους με πυργίκο στο δώμα. Έως τις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχε γύρω του,οκταγωνικό περιτείχισμα που ήταν ενισχυμένο σε τρεις γωνίες του, με μικρότερους πύργους, οι οποίοι μάλλον είχαν κατασκευαστεί το 1535/36.

 

 Για τον πύργο υπάρχουν διάφορες ονομασίες όπως "Πύργος του Λέοντος" το 16ο αιώνα, "Φρούριο της  Καλαμαριάς" το 18ο αιώνα, "Πύργος των Γενιτσάρων" και  "Πύργος του Αίματος" το 19ο αιώνα γιατί ήταν φυλακή και τόπος εκτέλεσης βαρυποινιτών.

 Πως επικράτησε όμως η σημερινή του ονομασία; Κάποιος κρατούμενος το 1890 είχε την ευκαιρία ως αντάλλαγμα για την ελευθερία του, να ασβεστώσει τον πύργο.Με το ασβέστωμα ο πύργος έγινε λευκός!!!Έτσι παρέμεινε το θαυμάσιο μνημείο ως "Λευκός Πύργος".

 Το 1912 όπου απελευθερώθηκε η Θεσσαλονίκη και ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος ο Λευκός Πύργος φιλοξένησε την αεράμυνα της πόλης, το εργαστήριο μετεωρολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου και συστήματα ναυτοπροσκόπων.

 Στο Υπουργείο Πολιτισμού παραχωρήθηκε το 1983 όπου και ξεκίνησε η αναστήλωσή του. Για την αναστήλωση, συντήρηση, δημιουργία του ιδιαίτερου μουσείου που βρίσκεται σήμερα, έχει βραβευτεί από σημαντικό Φορέα της Ευρώπης.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΟΙ ΓΙΟΡΤΙΝΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ.

 Όλη η βιβλιογραφία καθώς και τα γραπτά της λαογραφίας, που αναφέρονται στο Δωδεκαήμερο στη Μικρά Ασία γενικά, παρουσιάζουν μια πολύ πλούσια εθιμολογία. Γινόταν ένα συναπάντημα των χριστιανικών εθίμων καθώς και παγανιστικών, στο θέμα της έλευσης του Νέου Χρόνου και στα "αναμενόμενα" από αυτόν.

 Το απόγευμα της παραμονής των Χριστουγέννων, τα παιδιά με τουμπελέκια, σιδερένια τρίγωνα, σήμαντρα και φαναράκια κρεμασμένα σε κοντάρια, πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν τα κάλαντα.Η ατμόσφαιρα στις γειτονιές πλημμύριζαν από τις παιδικές φωνούλες, που μαζί με τα κάλαντα διέδιδαν την αισιοδοξία και την αγάπη παντού. Οι νοικοκυρές τους έδιναν χρήματα

 (παράδες), ξηρούς καρπούς και φοινίκια (μελομακάρονα). Έλεγαν και οι μεγάλοι τα κάλαντα, κρατώντας ένα φωτισμένο χειροποίητο από χαρτί ή ξύλο καραβάκι, του οποίου το μήκος κάποιες φορές έφτανε και τα τρία μέτρα.

 Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά,

πρώτη γιορτή του χρόνου.

Για βγείτε, δείτε, μάθετε,

όπου Χριστός γεννάται.

Γεννάται κι ανατρέφεται

με μέλι και με γάλα.

Το μέλι τρώγουν άρχοντες,

το γάλα οι αφεντάδες......και τελείωναν με το "Και εις έτη πολλά. Και του Χρόνου να 'στε καλά.

 Μέρες πριν τα Χριστούγεννα, οι νοικοκυρές άρχιζαν την προετοιμασία των σπιτιών.Μοσχοβολούσαν οι γειτονιές από το άσπρισμα και τις μπουγάδες. Για τον κυρίως στολισμό χρησιμοποιούσαν καραβάκι ενώ οι κάτοικοι του Πόντου συνήθιζαν να στολίζουν δέντρο.Το δέντρο αυτό είχε χρυσοβαμμένες κουκουνάρες, μανταρίνια κι άλλους καρπούς, βαμβάκι για χιόνι, χρυσαφιές καραμέλες. Δίπλα από το δέντρο, ξεχώριζε το τραπέζι της Παναγίας όπως το έλεγαν.΄Έστρωναν με το καλύτερο τραπεζομάντηλο ένα τραπέζι που είχε επάνω μια εικόνα της Παναγίας και τις πιατέλες με τα γλυκά των ημερών. Ήταν οι μέρες γλυκές, οι μαχαλάδες μοσχοβολούσαν από τις λαμαρίνες που πηγαινοέφερναν οι νοικοκυρές στους φούρνους για να ψήσουν γλυκά και φαγητά. Και τι δεν έφτιαχναν εκείνες οι γυναίκες!Σαραγλί, μπακλαβάδες, φοινίκια, κουραμπιέδες, σεκέρ λουκούμια, κανταϊφια, ψητό γουρουνόπουλο, σέλινο με κρέας, σαρμάδες..

 Στην Καππαδοκία καθώς και σε άλλες περιοχές, κάποιες ημέρες πριν τα Χριστούγεννα, άρχιζαν τα "γουρουνοσφαξίματα". Το χοιρινό ανήμερα γινόταν ψητό με χυμό νεράντζι.Απαράβατος κανόνας ήταν το χριστουγεννιάτικο τραπέζι να αρχίζει με σούπα από βραστό.

 Κυλούσαν οι μέρες σ' ένα κλίμα θαλπωρής, ανταλλαγής ευχών, επισκέψεων, και έφτανε η παραμονή της πρωτοχρονιάς.Την παραμονή το βραδάκι πάλι οι μαχαλάδες ζωντάνευαν από τις χαρούμενες παιδικές φωνούλες που τραγουδούσαν τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα.

Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά,

ψιλή μου δεντρολιβανιά

κι αρχή καλός μας χρόνος,

εκκλησιά με τ' άγιο θρόνος..

Σ' αυτό το σπίτι που 'ρθαμε

πέτρα να μην ραγίσει

Κι ο νοικοκύρης του σπιτιού

χίλια χρόνια να ζήσει...

 Τα σπίτια στη Σμύρνη, έκαναν μια ιδιαίτερη προετοιμασία για να υποδεχτούν τον Άγιο Βασίλη. Στόλιζαν ένα τραπέζι που επάνω τοποθετούσαν ξηρούς καρπούς και γλυκά. Επίσης οι νοικοκυρές ράντιζαν με ξηρούς καρπούς το σπίτι κι έλεγαν "Κάλαντα του καλού σκαίρα και πάντα και του χρόνου .Ανήμερα, όλη η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία και ο πατέρας έπαιρνε μαζί του ένα ρόδι, που το έσπαζε στο κατώφλι του σπιτιού ή πίσω από την πόρτα όταν επέστρεφαν, λέγοντας "καλημέρα και εις έτη πολλά".

Ἐδιναν μεγάλη σημασία στο θέμα του ποδαρικού για τη Νέα Χρονιά. Έκαναν ποδαρικό πατώντας ένα σίδερο και έλεγαν " σίδερο πάνω, σίδερο κάτω, σίδερο οι άνθρωποι που είναι μέσα, σίδερο η μέση μου, σίδερο το κεφάλι  μου". Ο νοικοκύρης έκανε το σταυρό του, σταύρωνε με το μαχαίρι τρείς φορές την πίτα και έκοβε τόσα κομμάτια, όσα ήταν τα μέλη της οικογένειας. Το πρώτο κομμάτι πάντα, ήταν του Χριστού, ακολουθούσε της Παναγίας, του Αγίου Βασιλείου, του σπιτιού και του φτωχού. Είχαν μια ακόμη όμορφη συνήθεια που ήθελε κομμάτια από τη βασιλόπιτα μαζί με ξηρούς καρπούς, να τα αφήνουν στις δημόσιες βρύσες της πόλης , ώστε να τα παίρνουν οι φτωχοί.Κατόπιν επέστρεφαν στο σπίτι αμίλητες,με το νερό της βρύσης, έτσι ώστε όλο το χρόνο να τρέχουν τα αγαθά στο σπίτι.

 Το πρωτοχρονιάτικο τραπέζι κατά τα έθιμα, απαιτούσε κόκκορα κοκκινιστό στην κατσαρόλα, κεμπάπ με ρύζι, και φαγητά με ρύζι ώστε ο καινούριος χρόνος να είναι γεμάτος από χαρές που θα ριζώσουν..

 Οι περιγραφή των γιορτινών ημερών συνεχίζονται, με όλη την ομορφιά που είχαν τα έθιμα στη Σμύρνη.Τις παραμονές των Θεοφανείων, οι εικασίες, οι παραδόσεις, οι μυθοπλασίες για τους καλικάντζαρους, ήταν τόσο αγαπητές στα παιδιά..που περίμεναν από τους μεγαλύτερους με ανυπομονησία, άλλες φορές με χτυποκάρδι φόβου, κάπου - κάπου με χωρατά, να τις ακούσουν.

 Κυρίως οι παππούδες και οι γιαγιάδες, καλούσαν τα εγγόνια τους και άρχιζαν την αφήγηση για τα μικρά, αποστεωμένα, κακάσχημα και μαυριδερά όντα με τα πεταχτά δόντια που όλο έτρεχαν, φώναζαν, τραγουδούσαν και γκρίνιαζαν. Τους έλεγαν πως αν δεν θυμιάτιζαν την παραμονή των Χριστουγέννων, αυτά τα απαίσια δημιουργήματα θα κατέβαιναν από την καμινάδα με σκοπό να ταλαιπωρήσουν όλη την οικογένεια.Το δωδεκαήμερο έκλεινε με την εκκλησία, τον αγιασμό των υδάτων, τον αγιασμό του σπιτιού από τον ιερέα της ενορίας...Αφήνοντας τις γιορτές  οι οικογένειες..σχεδίαζαν τα επόμενα σχέδια που περιείχαν τη Σαρακοστή με όλα τα σχετικά.

ΧΑΡΟΥΜΕΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ!!Ο ΝΕΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΝΑ ΣΗΜΑΝΕΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΜΑΣΤΙΖΕΤΑΙ.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΠΙΝΟΝΤΑΣ ΚΑΦΕ.

 

 Σύμφωνα με διάφορες πηγές αλλά και μαρτυρίες γνωστών, το καφενείο με τη δική του μορφή σε κάθε εποχή, ήταν συνδεδεμένο με την κοινωνία της Μικράς Ασίας, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Αποτελούσε ένα ξεχωριστό σημείο συνάντησης για επικοινωνία, για να σχολιάζουν οι θαμώνες τα κοινωνικά δρώμενα, για να εκφράζονται ελεύθερα, χωρίς φόβο.Το καφενείο και ο καφές ήταν λέξεις άμεσα συνδεδεμένες με την ελευθερία, καθόσον μόνο εκεί υπήρχε.

 Ένας Τούρκος συγγραφέας με προοδευτικές για την εποχή του απόψεις, ο Αζίζ Νεσίν έγραψε: "Δύο πράγματα δεν ευδοκιμούν  στη χώρα μας. Το ένα είναι το δέντρο του καφέ και το άλλο η Δημοκρατία. Και τα δύο μας έρχονται από το εξωτερικό". Οι άνθρωποι γνώριζαν πολύ καλά να ξεχωρίζουν τον καλό καφέ, περισσότερο από άλλα σοβαρά κοινωνικά και πολιτικά θέματα.Σχετικά μ'  αυτό το φαινόμενο, ο Αζίζ Νεσίν συνεχίζει " Αμέσως καταλαβαίνουμε τον καλό καφέ από τον κακό, τον μπαγιάτικο από το φρέσκο, το νοθευμένο από τον πραγματικό. Ζωή να'χουν, μερικοί πατριώτες μας που έκαναν ψεύτικο καφέ. Στην αρχή βγήκε ο κριθαρένιος καφές, δεν έπιασε. Ύστερα βγήκε ο καφές από φασόλια, δεν τον κατάπιαμε. Αν και καταπίνουμε όλες τις απομιμήσεις, την απομίμηση του καφέ δεν την καταπίνουμε, Ω!Ύψιστε!Να γινόταν, τόσο δα απ' ό,τι καταλαβαίνουμε από αυτό τον καφέ, να καταλαβαίναμε και από Δημοκρατία...".

 Πασίγνωστο, πως όλη η Ανατολή ήταν λάτρης του καφέ.Το δέντρο όμως  του καφέ δεν ευδοκιμούσε εκεί, καθόσον δεν το ευνοούσαν το κλίμα και το χώμα.Για την καλλιέργεια του καφεόδεντρου υπάρχουν διάφορες πληροφορίες.Μια απ' αυτές θέλει τα πρώτα φυτά να εμφανίζονται στην Αιθιοπία και συστηματικά η καλλιέργεια ν' αρχίζει τον 15ο  αιώνα. Επίσης σημαντικές χώρες παραγωγής και εμπορίου ήταν η Υεμένη και η Αραβία.Για τη συνέχεια ο καφές ακολούθησε πιστά το δρόμο των μπαχαρικών.

 Στην Ευρώπη τον έφεραν Άραβες έμποροι, μέσω της Βενετίας. Συνήθως το λιμάνι της Σμύρνης αποτελούσε σημείο εμπορικής συνάντησης.

 Στα καφενεία της Σμύρνης, που έχει αυτές τις ημέρες την τιμητική της , στο μαγευτικό παρελθοντικό ταξίδι, οι καθημερινές λέξεις ήταν: γαβάτσικος ( τούρκικος γλυκός σε χοντρό φλιτζάνι), ταμπής (καφετζής), ιστίκ (μπρίκι), τινκάν (φλιτζάνι), καιμάκ (καϊμάκι), τιριάκι (θερακλής), ντελβές (κατακάθι), σεκερί (γλυκό).

 Η απόλαυση του καφέ απαιτεί τη γεύση, το άρωμα, την οξύτητα, τις σωστές αναλογίες, το καλό ψήσιμο.Οι οδηγίες που έρχονται από την Ανατολή μας λένε, ότι για να διατηρηθεί φρέσκος ο καφές που έχουμε στο σπίτι, πρέπει να είναι προστατευμένος από τη ζέστη, το φως, το οξυγόνο και την υγρασία.

 Υπάρχουν περίπου 50 τρόποι παρασκευής ελληνικού καφέ!!Θα αναφέρω τους κυριότερους, όπως παρουσιάζονται σε μικρασιάτικες συμβουλές, που ταξιδεύουν ανά τους αιώνες. Το διαφορετικό στις ονομασίες του καφέ, προέρχεται από την ποσότητα της ζάχαρης αλλά και τον τρόπο βρασίματος.

Αν θέλουμε ο καφές μας να έχει φουσκάλες, ανασηκώνουμε το μπρίκι λίγο πριν φουσκώσει το περιεχόμενο.

ΒΑΡΥ ΓΛΥΚΟΣ: 3 κουταλιές καφέ και 4 ζάχαρη

ΠΟΛΛΑ ΒΑΡΥ ΓΛΥΚΟΣ:4 κουταλιές καφέ και 6 ζάχαρη

ΒΑΡΥΣ ΣΕ ΜΙΣΟ:3 κουταλιές καφέ και 6 ζάχαρη σε μισό φλιτζάνι νερό

ΒΑΡΥΣ ΜΕ ΟΛΙΓΗ: 3 κουταλιές καφέ και 1 1/2 ζάχαρη

ΕΛΑΦΡΥΣ ΓΛΥΚΟΣ: 1 1/2 κουταλιές καφέ και 5 ζάχαρη

ΓΛΥΚΥ ΒΡΑΣΤΟΣ: 3 κουταλιές καφέ και 6 ζάχαρη

ΜΕΤΡΙΟΣ: 3 κουταλιές καφέ και 2 ζάχαρη

ΜΕΤΡΙΟΣ ΒΑΡΥΣ : 3 κουταλιές καφέ και 3 ζάχαρη

ΜΕΤΡΙΟΣ ΒΡΑΣΤΟΣ :3 κουταλιές καφέ και 3 ζάχαρη

Ο ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΝΔΡΑΒΙΔΑΣ "ΜΩΡΙΑΣ" ΣΤΗΝ ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ.

Ο Λαογραφικός Σύλλογος Ανδραβίδας "Μωριάς", ιδρύθηκε το 2000, με σκοπό όλο αυτό το πανέμορφο έργο της λαογραφίας, που δένει το παρελθόν με το παρόν και οδηγεί στο μέλλον.

Η λαογραφία για κάποιους σημαντική λέξη, για άλλους αδιάφορη, είναι επιστήμη και ασχολείται με όλες τις πτυχές του λαϊκού πολιτισμού.

 Η υπεύθυνη αυτού του Συλλόγου φροντίζει με τους συνεργάτες της και κάνει πραγματικότητα το σκοπό της επιστήμης. Έχει οργανώσει ένα πολύ αξιόλογο Μουσείο, που μπορεί όποιος θέλει να επισκεφτεί και να ζήσει ένα ρομαντικό παρελθοντικό ταξίδι, μέσα από φωτογραφίες και αντικείμενα που παρουσιάζουν τις εκφάνσεις της ζωής των περασμένων γενεών. Επίσης οι εκδηλώσεις που διοργανώνει κατά τη διάρκεια του χρόνου, έχουν σκοπό τη διατήρηση, καθώς και τη μετάδοση των εθίμων και παραδόσεων της περιοχής.

 

Ο αναφερόμενος Λαογραφικός Σύλλογος, εδρεύει στη γειτονιά που γεννήθηκα και μεγάλωσα, στην ιστορική κωμόπολη της Ανδραβίδας. Ο χώρος που φιλοξενείται βρίσκεται στην είσοδο της πόλης για όσους έρχονται από το ρεύμα της Αθήνας. Τα περασμένα Χριστούγεννα τα περάσαμε στην Ανδραβίδα και είχαμε την τύχη, να θαυμάσουμε έναν πρωτότυπο για την περιοχή μας, μαγευτικό λόγω ημερών, με πλούσια θέματα, εορταστικό στολισμό.Θυμάμαι το θαυμασμό κάποιων φίλων από την Αθήνα, οι οποίοι είχαν εκπλαγεί με τη χριστουγεννιάτικη εικόνα του Λαογραφικού Συλλόγου.

Οι φωτογραφίες είναι από το φετινό στολισμό. Τις είδα στο διαδίκτυο και ειλικρινά αισθάνθηκα για ακόμη μια φορά τιμή για τον σπουδαίο αυτό άνθρωπο που φροντίζει για το θαυμάσιο αποτέλεσμα. Η κ.Παναγιώτα Οικονομοπούλου μαζί με το σύζυγό της και κάποιους εκλεκτούς της συνεργάτες, κάνουν πράξη την αγάπη για τον τόπο μας.

Πρόκειται για έναν αξιολογότατο άνθρωπο, με πνευματική και ψυχική καλλιέργεια, καθώς και την εμπειρία πολλών ετών διαμονής στις Η.Π.Α. Στην Ελλάδα είναι συχνό το φαινόμενο των τίτλων, όπως  του "Προέδρου", του "Υποψήφιου" και πολλών άλλων ... το σπάνιο είναι οι πράξεις να δείχνουν την αξία μας.

Επίσης γενικά είναι συνηθισμένο οι σύλλογοι, να χρηματοδοτούνται ή να τους χρησιμοποιούν πολλοί, ως τον τρόπο μέσω του οποίου εξασκούν ανεπίσημα κερδοσκοπικούς σκοπούς. Το ασυνήθιστο είναι να παρουσιάζεται έργο με προσωπικό δουλειά και κόστος, χωρίς καμιά χρηματοδότηση, ούτε αρωγή από αρμόδια όργανα. 

Με την παρούσα ευκαιρία, αναφέρω για τους φίλους και φίλες εκτός Ανδραβίδας που μου το ζήτησαν, ότι ο συγκεκριμένος Σύλλογος διατηρεί ένα άριστο σύνολο παραδοσιακών στολών, με την απόλυτη ευθύνη και προσωπική φροντίδα της κ. Οικονομοπούλου.

Χρυσές ευχές σε όλους που φρόντισαν για αυτή την εορταστική νότα!!

Σίγουρα η μεγάλη εορτή των Χριστουγέννων έχει ένα βαθύ ηθικό μήνυμα. Όμως και οι στολισμοί με τις εκδηλώσεις έχουν σημαντική θέση, ιδιαιτέρως σε μια εποχή που το σκοτάδι το οποίο επιβάλλεται είναι πυκνό.

Τόσα θέματα που παρουσιάζονται...πόσες εργατοώρες; Πόσος κόπος, έξοδα;Παράδειγμα προς μίμηση η υπεύθυνη με τους συνεργάτες της.

Ομορφιά καθαριότητας!!Το μεράκι στο μεγαλείο του.

Συγχαρητήρια όχι μόνο από εμένα αλλά και από υπεύθυνους μεγάλων λαογραφικών φορέων της Ελλάδας, που παρακολουθούν το έργο. Και του χρόνου με υγεία και διάθεση.
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ, ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΛΑ, ΧΡΟΝΙΑ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΑ